Хизмати кўрсатилган бўлса, кейинчалик касалхоналар ва бошқ

ФО КЕ0М1 1М0ТЕ 8
СС А1 (ШАО САМЕРА




6


эканликларини таъкидлаган. Уиинғ фикрига кўра. синиш ҳолати маҳаллии аҳоли орасида ҳаддан ортиқ тез-тез учрайдиган ҳолат бўлиб, синган ўринларга энг оддий боғлам қўйилган. Булар - тахтакач ўрнига қўлланилган таёқча ҳамда оддий латталардан иборат бўлган. Ьу маҳаллий халқларда юз, балки минг йиллардан бери қўлланиладиган усул бўлиб, улар крахмаллаш ёки гипс қилишдан бехабар бўлганлар²³⁹. Аммо, табиблар ушбу усул орқали беморларни ҳеч қандай асоратларсиз даволашга муваффақ бўлганлар.
Бу амалиёт чоғида махдллий табиблар беморларга мўмиё берганлар ва у синган суякларнинг тикланишига хизмат қилган. Энг кучли қон тўхтатувчи восита сифатида маҳаллий табиблар куйдирилган намат (кигиз) кулидан фойдаланганлар. Ҳар қандай турдаги яра-чақага ушбу восита қўлланилган вау қонни тўхтатган. В. Кушелевскийнинг фикрига кўра, "рус врачлари бундан қанча тушкунликка тушсалар-да", аммо бу усулдан сўнг ҳар қандай жароҳат ҳеч қандай асорат ва йирингларсиз тузалиб кетганлигига гувоҳ бўлганлар.
Маҳаллий табибларнинг травматология соҳасида эришган ютуқларини қайд этар экан, Туркистонда узоқ йиллар фаолият олиб борган шифокор - А. Шварц бу борада маҳаллий габиблар “европалик шифокорлардан анча илгарилиб кетганликлари ’ни қайд этган. 1883-1894 йиллар оралиғида Тошкентнинг 'эски шаҳар ” қисмидагй амбулаторияга бор-йўғи 100 киши суяк чиқиши ва синишини даволаш учун мурожаат қилған бўлса, 1897-1908 йилларда 201 бемор, яъни йилига 20 киши рус шифокорларига юзланган²⁴⁰. Бу ҳолат шикастланишларга ёрдам кўрсатиш соҳасида маҳаллий аҳоли анъанавий табобат хизматидан қониқиш ҳосил қилганлигидан далолат беради.
Дарҳақиқат, Туркистон халқтабобатининг кенгтарқалган тур- ларидан бири - бу сиииқчилар бўлиб, улар халқорасида "шикаст- банд", "солувчи", “уста” каби номлар билан юритилган. Улар одам анатомияси ва физиологияси ҳақида яхши тушунчага эга бўлиб, суяклар ва унинг тузилиши, пайлар, қон томирларининг жойлаш-


Материзлн для медицинской географии ... • С.266-267.
Шодмонова С. Туркистон тарихи - матбуот кўзгусида.


- Тошкент: Уапр пазЬг. 2011.


- Б.139.
103