Хфх лек Хосилбеков

9 300 va undan 
yuqori 
0,1s dan ko’p bo’lgan ta’sir etish vaqtida 
nafas va yurakni paralich bo’lishi.Tana 
to’qimalarini buzilishi. 
O’lim holati 
7.2. Elektr tokidan jarohatlanish sabablari va uning oldini olish 
Qishloq xo’jaligida, odatda, o’zgaruvchan elektr tokidan foydalaniladi. Ko’pgina qurilma va 
uskunalar 380V kuchlanish bilan ishlaydi, yoritish uchun esa 220 va 127 V kuchlanishlardan va 
qo’l asbolarda 36V, 42V kuchlanishlar rostlagichlar orqali ta’minlab beriladi. Elektr xavfsizligi 
shartlariga  ko’ra,  elektr  qurilmalar  1000  V  gacha  va  1000  V  dan  yuqori  kuchlanishli 
qurilmalarga 
bo’linadi. 
Elektr toki urishiga kishining elektr zanjiriga ulanib qolishi (tegib ketishi) sabab bo’ladi. 
Elektr tokiga ulanib qolishning ikki xil shakli bor (7.1-rasm): 
1. ikkita sim orasida ulanib qolish (holat l); 
2. sim bilan yer orasida ulanib qolish (holat l l); 
Ikkala holda ham jarohatlanish darajasi kuchlanish kattaligiga, pol va poyabzal 
himoyalanishining  holatiga,  ishlab  chiqarish  xonasidagi  muhit  sharoitiga,  simlarga  tekkan 
paytda 
119 
kishining holatiga bogliq. Tana, qo’llar orqali tok o’tishi eng xavfli hisoblanadi, chunki tok 
o’tadigan yo’lda yurak, o’pka, miya joylashgan. 
7.1-rasm . Insonni elektr zanjiriga qo’shilibqolish sxemasi 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

I – ikki fazali tok; II, III – bir fazali tok; IV – zanjirga qo’shilish bo’lmaydi; 1- neytral elektr 
manbai;  2-  neytralni  yerga  ulanishi;  3-elektr  qurilma;  4-dielektrik  boti;  5-rezinali  gilamcha; 
Ffazali 
tok tarmog’i; 0- nolli tok tarmog’i. 
7.2-rasm. Qadamiy kuchlanishning hosil bo’lish sxemasi 
I – kontakt hudud; II- o’ta xavfli hudud; III – xavfsiz hudud; 
Elektr o’tkazgichlarni uzilishi natijasida va bu o’tkazgichlarni yerga ulangan elektr 
qurilmalari korpusiga tushishi yoki yerga to’g’ridan–to’g’ri uzilib yotishi natijasida, inson 
120 
kuchlanish ostidagi tok oqimi ta’siriga tushib qolish holatini (7.2 -rasm. I va II - hududlar) 
qadamiy kuchlanish deyiladi. Yerning elektr uzatgich bilan kontakt hududidagi potenttsial • 
maksimal qiymatga, ya’ni o’tkazgich potentsialiga teng bo’lib 20m dan keyin nolga teng bo’ladi. 
Qadamiy kuchlanish hududida qadamlar kattalashishi bilan qadamiy kuchlanish miqdori o’sib 
boradi, shuning uchun qadamiy kuchlanish hududlaridan faqatgina kichik qadamlar yoki ikki 
oyoqda sakrash ususli bilan chiqib ketish mumkin. 
Odamning elektr tokidan jarohatlanishining boshqa hollariga quyidagilar sabab bo’ladi: 
1. Elektr qurilmalarini o’rnatish va ulardan foydalanishda texnika xavfsizligi qoidalarining 
buzilishi; 
2. Elektr jihozlarining kuchlanish ostida qolgan tok o’tkazmaydigan metall qismlarga tegib 
ketishi; 
3. Jarohatlanishning xavfsiz mehnat usullarini bilmaslik.