Хфх лек Хосилбеков

Tutunga qarshi filtrlar 
maxsus kartondan qilingan plastinkalar bo’lib, havodan nordon 
bug’lar miqdorini tutundan, tuproqda va sochiluvchi materiallarda zaharli moddalarni aniqlash 
uchun foydalaniladi. Himoya qalpoqchalar ko’rinishi konusssimon o’tqazgichning ichki yuzasi 
o’rnatilgan har-xil sepuvchi materiallar zaharli moddalar bilan zaharlanganda aniqlash uchun 
ishlatiladi. 
Isitgich-havo harorati 10°S dan past bo’lganda indikator naychalarni qizdirish uchun 
mo’ljallangan. 
Havodagi zaharli moddalarni aniqlash. 
Havoda iprit borligini aniqlash uchun bitti sariq 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

halqali  indikatorli  naycha  uchlari  sindirilib,  nasosga  qo’yiladi  va  nasos  bilan  60  marta 
so’riladi. Bir 
daqiqadan so’ng qog’oz kassetadagi etalonga qarab ipritni borligini topamiz. Iprit bor bo’lsa, 
to’ldirgich jigarrangga kiradi. 
Zaharli moddalarni tuproq va sochiluvchi materiallarda aniqlash. 
Buning uchun 
indikatorli  naychani  olib  nasos  boshiga  qo’yiladi  va  o’tqazgich  nasos  moslamasi  qo’yilib, 
himoya 
qalpoqchasi varonkaga kiygiziladi. Zararlanishda gumon qilingan yerdan kurakcha yordamida 
166 
tuproqning  yuqori  qatlami  olinib,  uni  himoya  kalpokchalari  chetlariga  sepiladi.  Varonkaga 
tutunga 
qarshi filtr o’rnatilib mahkamlanadi va talab etiladigan miqdorda nasos bilan ifloslangan havo 
so’riladi. Keyin tutunga qarshi filtrdan na’muna va qalpoqcha olinib indikatorli naycha chiqarib 
olinib zaharli moddalar kog’oz kassetadagi etalon to’ldirgich rangi bilan solishtirib aniqlanadi. 
Nazorat uchun savollar. 
1. Xavfli inshoot deganda nimani tushunasiz? 
2. Zaharlanish va zaralanish maydoni nima va qachon vujudga keladi? 
3. Respublikada qaysi turdagi xavfli ishlab chiqarish korxonalarini bilasiz? 
4. Qaysi turdagi kuchli ta’sir etuvchi zaharli gazlarni bilasiz? 
5. Ommaviy qirg’in qurollar deganda nimani tushunasiz va qaysi turdagi FV kiradi? 
6.  Kimyoviy  qurollar  ta’siri  natijasida  yuzaga  keluvchi  xavli  omillar  turi  va  ularni  insonga 
ta’siri 
nimadan iborat? 
7. Yadro quroli portlashida hosil bo’luvchi zararlovchi omillar nimalardan iborat? 
8. Radiatsion va kimyoviy holatlar deganda nimani tushunasiz? 
9. Radiatsion va kimyoviy holatlarni baholash uslublari nimadan iborat? 
10. Odamlarni zaharlanagan hududdan olib chiqib ketish usulini tushuntirib bering. 
11.  Joylarda  radiatsiya  darajasini  va  kimyoviy  zaharlanishni  aniqlovchi  asboblar  turlari  va 
ularni 
ishlash printsipini tushuntirib bering. 
167