Хфх лек Хосилбеков

Xavfsizlik texnikasi deganda, faoliyat turidan qat’iy nazar, o’z vazifasi bajarishda,
faoliyatni xavfsiz usullarini qo’llash evaziga, yuzaga kelishi mumkin bo’lgan turli xavfli va zararli
omillarning kishilar sog’ligiga ta’sirini qisman yoki butunlay istisno qilingan holatiga aytiladi. Mehnat muhofazasining asosiy vazifalaridan biri ishlovchilarni xavfsiz mehnat sharoiti bilan ta’minlashdir. Zamonaviy qishloq xo’jalik ishlab chiqarishi muntazam yangi texnikalar, mikrobiologik va kimyoviy moddalar etkazib berishni, chorva mollarini katta komplekslarga va mayda fermerlik xo’jaliklariga birlashtirishni, ish jarayonlarining yiriklashuvini, dehqonchilikdagi
ishlarni brigada va oilaviy pudrat asosida bajarishni, ayrim mehnat turlarini hamda vositalarini o’zgartirib borishni o’z ichiga oladi.
Ishlab chiqarish sharoitida insonga jarohat etkazilishi mumkin bo’lgan xavflar asosan fizikaviy, kimyoviy va biologik xavflar turlariga bo’linadi.
Fizikaviy xavfli ishlab chiqarish omillari-bu harakatdagi mashinalar, uskunalarning harakatdagi elementlarining to’silmaganligi, qo’zg’aluvchi ustki qismining yuqori yoki past haroratda bo’lishi, elektr tarmoqlarining xavfli kuchlanishi, yuqori bosimdagi havo va gazning portlagandagi energiyasi va boshqalar.
Kimyoviy xavfli ishlab chiqarish omillari - odam organizmiga o’yuvchi, zaharli va
qichitadigan moddalarning ta’sir qilishi, va ichki organlari yaralanishi bilan ifodalanadi. Muayyan
74
xavfli ishlab chiqarish omillarning kelib chiqishi texnologik jarayon, uskuna konstruktsiyasi va ishni tashkil qilinganlik darajasiga bog’liq bo’ladi.
Biologik xavfli ishlab chiqarish omillari-odam organizmiga turli yuqumli kasalliklarni bakteriyalari va vitruslari yuqishi natijasida sog’lig’i va ish qobiliyatini yo’qolishi bilan ifodalanadi.
Muayyan xavfli ishlab chiqarish omillarning kelib chiqishi texnologik jarayon, ishlab chiqarishdagi
muhit va himoya vositalari hamda kishilarni o’z vaqtida tibbiy ko’rikdan o’tishlarini tashkil qilinganlik darajasiga bog’liq bo’ladi.
Ishlab chiqarishda vujudga kelayotgan va kelishi mumkin bo’lgan jarohat, shikastlanish va zaharlanishlarni oldini olish tadbirlari ancha murakkab masala bo’lib, buni hal qilishda muhandistexnik,
tibbiy-gigiyenik, ekologik va boshqa sohadagi mutaxassislar e’tiborini jalb qilinishi kerak bo’lgan muammodir.
Ishlab chiqarish jarayonida kishilarni hayoti va salomatligiga ta’sir etadigan xavfli ishlab chiqarish omillarini ba’zan yoki davriy ravishda sodir bo’lish maydoni xavfli doira deb ataladi. Xavfli doira mashina va mexanizmning harakatlanuvchi, aylanuvchi qismlarida, yuk yaqinida, ko’tarib-tushiradigan transport vositalarida qo’zgatiladigan yuk atrofida paydo bo’lishi mumkin.
Ishlovchilarning kiyim va sochlarini uskunalarning harakatdagi qismlari tortib ketish imkoniyatiga
ega xavfli doira xavf-xatar tug’diradi. Juda ko’p jarohatlar ishchilardagi osilib yotgan kiyimlarni
qishloq xo’jaligi mashinalarining to’silmagan uzatmalar mexanizmi o’rab ketishi tufayli sodir bo’ladi.

2.