Hayvonot dunyosining zamonaviy sistemasi

7/107
)ни ташкил қилди. 
Кириш. 
Metastrongyloidea (Лейн, 1917) катта оиласи 6 та оилага бўлинган тахминан 200 
турга мансуб чувалчанглардан иборат. Кўпчилик Metastrongyloidea оралиқ хўжайин сифатида 
ўзининг ривожланиш даврида гастроподлардан (энг аввало қуруқликдагилардан) фойдаланади. 
Metastrongylid чувалчангларни шундай оилалардан бири Protostrongylidae (Leiper, 1926) ѐки ўпка 
чувалчанглари ҳисобланади. Протостронгилид нематодалар Ўзбекистон ва Марказий Осиѐда кенг 
тарқалган, улар ѐввойи ва тижорат ҳайвонларида касалликлар қўзғатади.
Protostrongylidнинг ҳаѐтий цикли
мураккаб тарзда ўтади ва уни ўташи учун Xeropicta, 
Pseudonapaeus, Bradybaena, Macrochlamys ва Pupilla туркумларининг гастропоидлари муҳим 
ҳисобланади.Бу туркумларга мос қориноѐқлиларнинг турлари иккинчи (L2) ва личинкани 
ривожланишининг учинчи юқтириш босқичида (L3) муҳимдир. L3 охирги хўжайинга 
тушганидан кейин шу билан ҳаѐтий цикл тугайди. Тухумни ривожланиши ва ундан личинкани 
чиқиши биринчи босқичда (L1) охирги хўжайиннинг ичида рўй беради. Абиотик муҳитга 
чиққан личинкалар қориноѐқли моллюскаларнинг оѐқ остига фаол тарзда киради. 
Қориноѐқлиларнинг танасини ичида икки марта туллайди ва ниҳоят L3га ўтади ва қулай муҳит 
шароити юзага келганида қориноѐқлининг танасидан чиқади ва ўт ўланларга тушиб қолади. 
Охирги хўжайин қориноѐқли моллюскали ўтларни ѐки ўтлаш даврида ўт ўлан билан L3 
личинкаларини истеъмол қилганидан кейин ўзига юқтиради. Бизнинг тадқиқотларимизнинг 
мақсади 
протостронгилидларнинг 
оралиқ 
хўжайинларини 
табиий 
шароитда 
идентификациялашда паразитларнинг личинкалари ва қориноѐқли моллюскаларни тадқиқ 
этишда морфологик ва молекуляр биология усулларини қўллашдан иборат. 
Материал ва методлар. Қориноѐқлилар.
Протостронгилид нематодаларни потенциал 
оралиқ хўжайинлари бўлган қуруқлик қориноѐқли моллюскаларни (Gastropoda, Pulmonata, 
Stylommatophora) 2016 ва 2017 йилнинг май ойидан октябригача тўкилма яъни тоғ 
ѐнбағирларидаги кўчиб тушган тошлар уюми, орасидан бута ва ўт ўсимликлардан йиғдик. Ёз 
ойларида чиғаноқлар ҳавонинг иссиғи юқори бўлганлиги туфайли йиғмадик. Намуналарни 
Наманган вилоятининг Чуст тумани Ғова қишлоғи ва Косонсой тумани Баҳористон қишлоғи 
тоғолди ва тоғ минтақаларидан тердик (1-расм). Танланган майдонлар қориноѐқли моллюскалар ва 
йирик ҳамда майда шохли ҳайвонлар кўплиги туфайли танланди. Наъмуналарни терадиган 
майдонларда қориноѐқли моллюскаларнинг табиий фаоллиги юқори бўлган вақт соат 6 дан 8 гача 
бўлган даврда йиғдик. Бундай ишлар ѐмғир ѐққанида ва ундан кейин ҳам амалга оширилди.