|
Element
Yer qobig‟i
Tuproq
Dengiz suvi
O„simliklar
Element
O
49,4
49,0
85,82
70,0
62,4
Si
27,6
33,0
5 10
-5
O,15
1 10
-5
Al
7,45
7,12
1 10
-6
0,02
0,01
Fe
5,0
3,8
5 10
-6
0,02
0,01
C
0,15
2,0
0,02
18
21
Ca
3,5
1,37
0,04
0,3
1,9
K
2,5
1,36
0,038
0,3
0,27
Na
2,6
0,63
1,06
O,o2
0,1
Mg
2,0
0,6
0,14
0,07
0,03
Cr
0,02
O,019
-
5 10
-4
1 10
-5
F
0,027
0,02
1 10
-4
1 10
-5
1 10
-4
-
1 10
-5
Ti
0,6
0,46
1 10
-7
1 10
-7
1 10
-7
-
1 10
-7
325
N
0,02
0,1
1 10
-5
0,3
3,1
H
1,0
-
10,72
10
9,7
P
0,08
0,08
5 10
-6
0,07
0,95
S
0,05
0,05
0,09
0,05
0,16
Mn
0,09
0,085
4 10
-7
1 10
-3
1 10
-5
Zr
0,04
0,62
-
5 10
-4
-
Sr
0,04
0,03
1 10
-3
10
-4
1 10
-3
Ba
O,04
0,04
5 10
-6
10
-4
10
-5
Cl
0,048
0,01
1,89
10
-2
0,08
Zn
5 10
-3
5 10
-3
5 10
-6
3 10
-4
1 10
-3
Ni
1 10
-2
5 10
-3
3 10
-7
5 10
-5
1 10
-6
Cu
1 10
-2
2 10
-3
2 10
-6
2 10
-4
1 10
-4
B
3 10
-4
5 10
-4
5 10
-4
1 10
-4
1 10
-5
Li
5 10
-3
3 10
-3
1,5 10
-5
1 10
-5
1 10
-4
I
3 10
-5
5 10
-4
1 10
-6
1 10
-5
10
-5
-10
-4
Mo
1,5 10
-2
3 10
-4
1 10
-7
2 10
-5
10
-6
-10
-5
As
5 10
-4
4 10
-4
1,5 10
-6
3 10
-5
10
-6
-10
-5
Br
1,5 10
-4
2 10
-4
7 10
-3
-
1 10
-4
Se
6 10
-5
1 10
-6
4 10
-7
1 10
-7
-
Hg
7 10
-6
1 10
-6
3 10
-9
1 10
-7
10
-6
-10
-7
Ag
1 10
-5
-
10
-9
-
3 10
-6
-
5 10
-5
Au
5 10
-7
-
4 10
-10
-
1 10
-7
ASALARILARNING O„SIMLIKLARNI CHANGLATISHDAGI AHAMIYATI
Mahmudov M.U.
Farg‘ona davlat universiteti
Aholining sezilarli darajada ortishi bilan oziq-ovqatga bo‗lgan talabning o‗sishi qishloq xo‗jaligi
mahsulotlarini ishlab chiqarishni jadallashtirishga, ilg'or texnologiyalardan foydalanishga,
rentabellikni oshirishga va natijada esa kimyoviy moddalardan ko‗proq foydalanishga olib kelmoqda.
Qishloq xo‗jaligini kimyolashtirish, hasharotlar zararkunandalariga nisbatan kimyoviy moddalardan
me‘yoridan ortiq va oqibatini o‗ylanmasdan foydalanish faqat zararkunandalarning kamaytirilishiga
emas, balki tabiiy changlatuvchilarni ham yo‗q qilib yubormoqda. O‗zbekistonning barcha hududlarida
mevali bog‘larda va qishloq xo‗jalik ekinlari zararkunandalariga qarshi kurashishda keng tarqalgan
usullardan ya‘ni kimyoviy moddalardan foydalanilmoqda xususan, Farg'ona vodiysida ham. Bunday
usullardan keng foydalanish oqibatida hasharotlar rivojlanishi uchun qulay sharoitlar minimallashib,
o‗simliklarni changlatuvchi sifatida asalarilarning o‗rni sezilarli darajada ortib bormoqda.
O‗simliklar hosildorligini oshirishda hasharotlarning changlatish faoliyati katta ahamiyat kasb
etadi. Hasharotlarning o‗simliklarni changlatishdagi ahamiyatini bilish uchun esa hammamizga
ma‘lumki o‗simliklar olamining deyarli 80 % chetdan changlanadi. Agar o‗simliklarni changlatuvchi
hasharotlar bo‗lmasa o‗simliklarning ko‗p turlari yer yuzidan butunlay yo‗qolib ketishi mumkin.
Keyingi vaqtlarda qishloq xo‗jaligida har xil zaharli kimyoviy moddalardan foydalanish oqibatida
hasharotlar dunyosidagi biologik muvozanatning buzilishiga olib kelmoqda. Asalarilardan biz
o‗simliklarni changlatishda foydalanishimiz va hosildorlikni yanada oshirishimiz mumkin. Tabiiy
changlatuvchi hasharotlardan asalarilarning afzalligi shundan iboratki, ular politrof, ya‘ni barcha
o‗simliklarni changlatishda ishtirok etadi.
O‗simliklarning asalarilar tomonidan changlanishi to‗g‘risidagi dastlabki ma‘lumotlar M. Gubin,
I. Klingen, E. Kanderlarga tegishli. Ular asalarilar poliz ekinlari va mevali daraxtlarni changlatishda
326
qatnashib hosildorligini 4-5 marta oshirganligini isbotlaganlar [1].
Bundan tashqari ko‗pgina olimlarning ma‘lumotlariga ko‗ra o‗simliklarni asalarilar yordamida
changlatish grechixa hosilini 1,5 marta, bedani 180-250% gacha, kungaboqarni 40-50% gacha, karam,
sholg‘om, piyozni 30-40% gacha, zig‘irni 27% gacha oshirganligi aniqlangan. Asalarilar yordamida
changlatilgan go‗zadan asalari bo‗lmagan joylarga nisbatan har bir gektaridan 2,6 s ko‗p hosil yig‘ib
olishgan [1].
Dunyo bo‗yicha ko‗p mamlakatlarda masalan, AQSH, Eron, Isroil va Yevropada qishloq xo‗jalik
ekinlari va mevali bog‘larni chatdan changlatish uchun majburiy agrotexnik tadbirlar o‗tkaziladi.
Farg'ona viloyati asalarichilik uyushmasi hodimlari tomonidan o‗tkazilgan tajribalarda asalarilar
gilos hosilini 26,4 martaga, bodom hosilini 17 barobarga, olma hosildorligini esa 8 va 11 barobarga
oshirganligi aniqlangan [2].
Bizning tadqiqotlarimiz davomida Farg‘ona viloyati Beshariq tumanida 2018 yil bahor davrida 3
xil mevali daraxtlar bo‗yicha 15 ga yaqin tadqiqotlar o‗tkazildi. Biz tomonimizdan olingan dastlabki
eksperimental ma'lumotlar natijalari adabiyotlarda berilgan ma‘lumotlardan farq qilishi kuzatildi.
Jumladan,
Do'stlaringiz bilan baham: |
