Hayvonot dunyosining zamonaviy sistemasi

 
NANOBIOTEXNOLOGIYA-TEXNOLOGIYA ASRININGENG
KATA YUTUQLARIDAN BIRI 
Muhamadova D.Sh., Xamidova Sh.A., Yusufjonova G 
Farg‘ona davlat universiteti
Bilamizki, XXI asr axborot texnologiyalari asri. Hozirgi vaqtga kelib barcha jabxalarda, xususan 
ishlab 
chiqarish, 
sog‘liqni 
saqlash 
xatto 
ta‘lim 
ham 
axborotlashtirilmoqda 
va 
texnologiyalashtirilmoqda. Texnologiya har bir soxaga kirib kelmoqda. Hususan biologiya va tibbiyot 
sohasida ham texnologiyalarning kirib kelishi yangi ochilmagan sirlarni ochishga imkon berdi. 
Biotexnologiya biologik jarayonlarni texnologiyaga tadbiq etish bo‘lsa, uning yana bir tarmog‘i 
sifatida nanobiotexnologiya paydo bo‘ldi.
Nanobiotexnologiya 
deganda, 
nanostrukturalar (nanobo‗lakchalar)ni manipulyasiyasiga 
asoslangan fundamental texnologiyalar tushuniladi.
Nanobiotexnologiya –bu gen injenerligi, hujayra biologiyasi, fermentlar va oqsillar injenerligi, 
molekulyar biologiya, genetika, biokimyo va boshqa fan sohalaridan paydo bo‘lgan. Biologiyada XXI 
asr birinchi genetik texnikasi sifatida, hayvonlar organizmlar o'zgartirish va klonlashtirish - 
"nanotexnologiya" va "nanobots" va nanoturlar yaratish birinchi amaliyish tushunchasi kirib keldi. 
Endi, 20 yillardagi Erik Drexler va Robert Freitas ishlaridan so'ng, nanotexnologiya ilm-fan va 
texnologiya eng rivojlangan tarmoqlardan biriga aylandi. "Nanobiotexnologiya rivojlanishining 
bugungi holati va rivojlanish tendensiyalari kibernetik nanomeditsina haqida tenglikka sabab bo'ladi", 
- deydi Yuriy Svidinenko. 
Butun dunyo hamjamiyatida ko‘plab nanobiotexnologiyaga oid ishlar amalga oshirilmoqda. 
Xususan, Motors nanorobotiklar dvigatellari sifatida foydalanish mumkin.Hozirda ishlab 
chiqarilayotgan nanorobotlar diametri 500 nm bo‘lib, belgilangan nanorobotlar nanochip laboratoriya, 
DNK va boshqa biomolekulalarda tez tahlil ta'minlash kabi nanoelektroniktizimlari; tirik to'qimalarga 
yaxshi yopishgan sun'iy ekstremal protezlar uchun bir qator nanomateriallari shlab chiqariladi. 
Bemorning tanasida muayyan tibbiy operatsiyalarni amalga oshirishga qodir bo'lgan birqator 
nanodevitsalar yaratildi; inson organizmidan nanorobotlarning harakatini modellashtirish uchun ishlab 
chiqilgan dasturiy ta'minot ham mavjuddir.
Nanobiotexnologiya metodlarini tibbiyot amaliyotida qo‗llanilishi, meditsinada yangi yo‗nalish-
―nanomeditsina‖ yo‗nalishi paydo bo‗lishiga olib keldi. Nanomeditsina, kasalliklarga diagnoz qo‗yish 
va ularni davolashni molekulyar darajada bajarishni taqoza qiladi. Nanomeditsinani metodlari, har xil 
nanochastitsalardan ehtiyojli hujayralarga dori moddalarni va DNK fragmentlarini manzilga etkazish 
maqsadida foydalanishni o‗z oldiga qo‗yadi. 
Nanotexnologiyalar kerakli preparatni nafaqat hujayraga, balki uni ma‘lum qismiga 
(organoidlariga) ham etkazib bera oladi. Yangi usullar preparatlarni ta‘sir davrini cho‗zish va ularni 
ikkinchi darajali ta‘sirini ancha pasaytirish imkonini ham beradi. 
Nanotexnologiyalar, kasalliklarga diagnoz qo‗yish metodlarini mukammallashtiradi. 
Nanochastitsalardan foydalanish, tirik organizmda rak va boshqa kasal hujayralarni axtarib topish 
imkonini beradi. Nanotexnologiyalar sezgirligini oshishiga olib keladi. 

---

244 
Tibbiyot dorilarni o'z ichiga oladi va hujayralardagi turli xil kamchilik yoki kasalliklardan ularni 
xalos qilishi mumkin.Lekin nanobiotexnologiyaning yana bir yutuqli tomonlaridan biri yurak-qon 
tomir tizimi xaritalash (bu miya qobig'ida sodir jarayonlar o'rganishuchun, ayniqsa, muhim ahamiyatga 
ega) asab tizimining ish faoliyatini, turli ichki va tashqi tezlari boshqarish kuzatish hisobga har bir 
hujayraning o'rnini oladi tarkibiy inson tanasi modelini tayorlaydi. Nanorobotiklar va nanoqurilmalar 
inson tanasi ichida tibbiy operatsiyalarini o'tkazish imkonini beradi va darajasiga erishish bir marta, 
ko'pgina kasalliklarni oldini olish va davolashni tibbiyotda qo'llanilishi tubdan inson hayotini 
uzaytirish va sezilarli darajada uning tabiiy salohiyatini kengaytirishga erishiladi. 
Keng tarqalgan lipozomalar – dorivor moddalar tarkibida mavjud bo'lgan ikkita qatlamli 
membranalar. Ammo bular nanomeditsinning birinchi qadamlaridir. Dorivor moddalar halok holda 
qon oqimiga kirib olish imkonini beradi va shu lipozomlar yoki organizmdagi maqsadli yetkazib turish 
uchun antijismlar biriktirilgan boshqa nanoparticles (biologikob'ektlar!)mavjud.
Nanobiotexnologiya kashfiyotchilaridan biri- Ralph Merkle, blokdiagrammasi yordamida 
taxminan 1,5terabaytlik ma'lumotlar bazasi yordamida inson miyasining tuzilishini tasvirlashi 
mumkinligini taxminqilmoqda. Uning fikricha har bir biomolekulani birma-bir atomlarining kvant 
holatini yo'qqilamiz, lekin biz alohida kameralarga - MİKROPROB, albatta, eng kichik kapillyarlar va 
nanoprobes orqali siqib olish mumkin emas. Ular real vaqt ma'lumotlarni to'plash imkonini beradi. 
Nanorobot texnika zamonaviy biotexnologiya olingan nanofactories quruvchilari va montajchilar 
ko'p dori yaratishi, katta miqdorda sintez qilinishi mumkin va eng muhimi-juda arzon bo‘ladi. Oziq-
ovqat, kompyuterlar, avtomobillar va ehtimol, hatto avtomatik kosmik stantsiya nanofabrika va 
kollektorlari nafaqat nano-robotlar, balki makroskopik jismlar yaratish imkoniyatiga ega bo'ladi.
Sun'iy buyrak, bo'g'imlarga, yurak klapanlari va boshqa organlar allaqachon mavjud, har bir 
hujayra organellari o‘rniga, masalan, mitoxondriyalarni o'rniga batareya, shunga o‘xshashlar qo‘yiladi. 
Genomik va proteomikalarda ham shunday nanorobotlar yaratish rejalashtirilmoqda.Shunday ekan 
bundan keying asosiy ishlar inson umrini uzaytirish va yashash sharoyitini yengillashtirihga qaratilgan 
yangi texnologiyalarni yaratishga qaratilgan.