Hayvonot dunyosining zamonaviy sistemasi

 

---

22 
ҲИСОР ДАВЛАТ ҚЎРИҚХОНАСИНИНГ БИОХИЛМА ХИЛЛИКНИ АСРАШДАГИ 
АҲАМИЯТИ 
 
Хужамқулов Б.Э., Эшонқулов Э.Ю 
Қарши давлат университети 
 
Ҳисор давлат қўриқхонаси Ўрта Осиѐнинг Тянь-шан билан Помир тоғли ўлкаларини 
боғловчи Ҳисор–Олой тоғ тизмасининг жануби–ғарбий тармоқлари доирасида ташкил этилган 
бўлиб унинг умумий ер майдони 80 минг гектардан ортиқроқдир. Ҳисор қўриқхонаси 
Қашқадарѐ вилояти Шаҳрисабз ва Яккабоғ туманларининг тоғли ҳудудларида жойлашган. 
Шунингдек, унинг шимолий ва жанубий майдонлари Китоб ва Қамаши районларига қарашли 
ерларни ишғол этади. Ҳудуднинг катталиги жиҳатидан республика қўриқхоналарининг энг 
йиригидир. Шарқдан ғарбгача бўлган узунлиги 37 км, шимолдан жанубгача эса 50 км масофани 
эгаллайди. 
 
Шимоли–шарқда Тожикистон Республикасининг Панжикент райони ҳудуди билан 
қўриқхона сарҳади туташади. Аввало, Қашқадарѐ ҳавзаси билан Зарафшоннинг Магизндарѐ 
ҳавзаси сувайирғичи бўлган Ҳазратсултон тоғи, сўнгра Ҳисор тизмаси қирраси бўйлаб чегара 
давом этади. Ҳисор тизмасининг доимий музлик ва қор билан қопланган қоялари–
Қашқадарѐнинг ушбу қўриқхонасини Сурхондарѐнинг Тўпалангдарѐ ҳавзаси билан 
бирлаштириб туради. Ҳисор тоғ тизмасининг доимий қорли чўққилари бўлмиш Хўжақоршивар 
(4300 м), Хўжапирроқ (4425 м), Чороғил (4129 м) Чақчар ва бошқа баланд тоғлар 
Сурхондарѐнинг Сангардакдарѐ билан қўриқхонанинг табиий сарҳадлари ҳисобланади. 
Қўриқхонанинг жанубий чегараси Такаўйнар, Тойталаш тоғининг этаклари бўйлаб Қамаши 
ўрмон хўжалиги майдонлари билан туташади. Ҳисор қўриқхонаси ҳудуди районлаштириш 
тизимида Кўҳна Ўрта денгиз флористик кичик дунѐсининг (подцарства) турон–эрон области 
таркибидаги Ўрта Осиѐ тоғлари геоботаник ўлкасининг (провинция) ғарбий Ҳисор округини 
ташкил этади.
Ҳисор давлат қўриқхонасининг ҳозирги ҳудудида алоҳида–алоҳида бўлган иккита бўлим 
мавжуд бўлиб, буларнинг бири
 
Мироқи қўриқхонаси Ўзбекистонда йирик деб ҳисобланган ва 
яхши сақланган, Ҳисор тизмасидаги тоғ музликлари ва доимий қорларни муҳофаза қилиш 
зарурати туфайли барпо этилган. 1975 йилда Қизилсув қўриқхонаси Яккабоғдарѐ–
Қизилдарѐнинг юқори оқими бўлган Ҳисорнинг ғарбий ѐнбағирларидаги нисбатан яхши 
сақланган арчазор ўрмонларни ва улардаги фауна мажмуаларини муҳофаза этиш мақсадида 
ташкил этилди. 
1983 йил сентябрь ойида республика ҳукуматининг қарори билан икки қўриқхона 
бирлаштирилиб ягона Ҳисор