Hayvonlar psixik faoliyatining umumiy tavsifi

Hayvonlar psixik faoliyatining umumiy tavsifi

Reja

• Hayvonlarning instinktlari.

2. Hayvonlarning ko’nikmalari.

3. Hayvonlarning intellectual harakatlari.

Hayvonlarning instinktlari.

Instinktlar-hayvonning tabiiy ehtiyojlarini qondirish uchun qiladigan murakkab tug’ma harakatlaridir. Qushlar juda ustalik bilan in yasar ekanlar material tanlash va inni pishiq qilib qurish yo’lida xilma-xil harakatlarni bajaradilar. Masalan: Qaldirg’ochning in qurishi, Kalyushka deb ataluvchi baliqning erkagi suv tagida yerdan chuqurcha kovlab, uni mayda suv o’simliklari bilan to’sadi, inning yon devorini quradi va ustini berkitadi buni u yirikroq o’simlikdan o’z tanasidan yelimsimon modda chiqarib yasaydi. Shundan keyin erkak baliq o’z urg’ochi baliqni urug’ quyish uchun haydab kirgizadi va to urug’dan baliqchalar ochib chiqunga qadar in atrofini qo’riqlab turadi. Rus zoopsixologi V.A.Vagner (1849-1934) urg’ochi o’rgimchakning nomaqul bo’lib qolgan instinktlari sharoitda uning xatti-harkatlarini kuzatgan va tasvirlab bergan edi.

Ko’pincha o’rgimchak pillasining ichidagini zararkunandalar yeb ketgan bo’ladi, lekin urg’ochi o’rgimchak bo’shab qolgan pillani qo’riqlashda va u yoqdan-bu yoqqa ko’chirishda davom etadi. Shunday hollar ham bo’ladiki urg’ochi o’rgimchak pillani yasab va odatda tuxum qo’yish chog’ida bajariladigan harkatlarni bir necha marta takrorlab, amalda tuxum qo’ymasligi ham mumkin. Shunday bo’lsada u kelgusi bosqichga ya’ni bo’sh pillani qo’riqlashga va uni yoqdan-bu yoqga ko’chirishga o’tadi. Asalarilar reaksiyaning maqsadga muvofiqligi ham nisbiydir. Agar mumkatarning orqa tomoni tilib qo’liysa asalari yaroqsiz uyaga ma’lum miqdordagi shirani to’kib bo’lgach garchi uning ikkinchi tomonidan shira oqib ketadigan bo’lsa ham mum bilan berkitib ketadi. Fransuz tadqiqotchi K.Fabri arining bir qolibdagi maqsadga muvofiq bo’lmagan xatti-harakatini kuzatgan edi.yer arisi uyasining oldiga chalajon chigitkani keltirib, barcha arilar singari uyasini tekshirish uchun kirib ketganida tadqiqotchi uning o’ljasini yiroqqa surib qo’yadi