Hayvonlar morfologiyasi

3. GLOSSARIY

O‘zbek tili	Ingliz tili	Rus tili	Ma’nosi
embrion	embryo	эмбрион	homila
zigota	the zygote	зигота	otalangan tuxum hujayra
ontogenez	ontogeny	онтогенез	оrganizmining individual rivojlanish
filogenez	genealogy	филогенез	оrganizmining tarixiy rivojlanish
evolyusion morfologiya	evolyutionary morfology	Эволюционная морфология	hayvonlar оrganizmining filogenezini o‘rganish
Hujayra	cell	клетка	hayvon va o`simliklar organizmlari tuzilishi, taraqqiyoti va hayot faoliyatining asosi
sitoplazma	The cytoplasm	цитоплазма	Hujayra ichidagi suyuqlik
plazmolemma	plasmalemma	плазмолемма	hujayra qobig`i
o`zak	nucleus	ядро	genetik axborot (informatsiya)ni hosil qiluvchi va saqlovchi, bu axborotni hujayraning bo`linishi natijasida hujayra avlodlari qatorida o`tkazilishini ta`minlovchi tuzilmadir.
оrganellalar	оrganelles	органеллы	barcha hujayralarda doimo uchraydigan va o`ziga xos tuzilishga ega bo`lgan, hujayraning muayyan va muhim vazifalarini bajaradigan mikrostrukturalardir
embriologiya	embryology	эмбриология	embrionning rivojlanishini
оtalanish	fertilization	оплодотворение	onalik va otalik jinsiy hujayralari (gametalar)ning qo`shilishi.
mitoz	mitosis	митоз	hujayralarning murakkab bo` linishi
gametalar	gametes	гаметы	jinsiy hujayralar
оligoletsital tuxum hujayralar	Oligodactylia egg	олиголецитальная яйцеклетка	sariq moddasi kam tuxum hujayralar
мezoletsital tuxum hujayralar	Metalitalia egg	мезолецитальная яйцеклетка	sariq moddasi o`rtacha miqdordagi tuxum hujayralar
poliletsital tuxum hujayralar	Policitally egg	полилецитальная яйцеклетка	sariq moddasi ko`p tuxum hujayralar
spermiy, spermatozoid	The sperm	спермий	urug` hujayrasi
gametogenez	Gametogenesis	гаметогенез	jinsiy hujayralarning paydo bo`lishdan to otalanish qobiliyatiga ega bo`lgancha o`tadigan taraqqiyot
Anatomiya	anatomy	aнатомия	Кесаман, бўлаклайман
makroskopik anatomiya	macrockop anatomy	Макроскопическая анатомия	hayvon organizmi va uning tarkibiy qismlari pichoq, skalpel yordamida mayda bo‘laklarga bo‘lib o‘rganilad
mikroskopik anatomiya	microskop anatomy	Микроскопическая анатомия	tananing eng mayda qismlari mikroskop yordamida murakkab usul bilan tekshiriladi.
sistematik anatomiya	system anatomy	Систематическая анатомия	Hayvonlar organlarining shakli, hajmi, rangi, qattiq – yumshoqligini hamda bir – biriga bo‘lgan munosabatini va tarkibiy tuzilishini o‘rganadi
konstitusiya	constitution	Конститутция	hayvonlar organizmining tashqi ta’sirga javob qaytarish xususiyati, ularning nasli va tashqi muhit ta’sirida tanasi shaklining o‘zgarishi haqida ma’lumot beradi.
konstitusional anatomiya	constitution anatomy	Конститутционная анатомия	organizmi konstitusiyasini o‘rganadigan anatomiya
Hujayra	cell	Клетка	hayvon va o`simliklar organizmlari tuzilishi, taraqqiyoti va hayot faoliyatining asosi hisoblanadi.
organ	organ	Орган	organ
sistema	system	система	tizim
to`qima	tissue	ткань	evolyutsion taraqqiyot natijasida vujudga kelgan, morfo-funksional xossalari va moddalar almashinuvining umumiyligi bilan xarakterlanadigan, individual taraqqiyot jarayonida umumiy manbalardan kelib chiqadigan hujayralar va ularning hosilalaridan iborat sistemadir
hujayra biologiyasi	Cell biology	Биология клетки	Hujayraning umumiy tuzilishini anglatadi
skelet	skeleton	Скелет	qurib qolgan gavda demakdir
o‘q skeleti	the axial skeleton	Оссевой скелет	kalla suyagi, tana va dum suyaklaridan iborat
periferik skelet	peripheral skeleton	Периферический скелет	Oyoq suyaklaridan iborat
zeygopodiy	zeygopodiy	Зейгоподий	juft degan nom bilan yuritiladi
bazipodiy	bazipodiy	Базиподий	kaft usti yoki kaft oldi suyaklari
avtopodiy	avtopodiy	Автоподий	Xususiy degan nom bilan yuritiladi
metapodiy	metapodiy	Метаподий	kaft suyaklari
akropodiy	akropodiy	Акроподий	suyaklar doim yerga tegib, tayanch yoki ushlash vazifasini bajaradi
suyak	bone	Кость	passiv tayanch va harakat organi bo‘lib, skelet tarkibida murakkab tuzilishga ega.
uzun – nay shaklidagi suyaklar -	The long tubular bones	Длинные трубчатые кости	asosan, oyoqlarning erkin bo‘limlarida uchraydi
diafiz	diaphysis	диафиз	Naysimon suyakning tana qismi
epifizlar	epiphysis	Эпифиз	Naysimon suyakning yuqori va pastki qismlari
kalta suyaklar	Short bones	Короткие кости	xilma – xil bo‘lib, simmetrik va assimetrik holda joylashadi
plastinkasimon, ya’ni yassi suyaklar	Plate or flat bones	Пластинчатые или плоские кости	asosan har xil kovaklar hosil qilishda ishtirok etadi
kompakt modda	The compact substance	Компактная вещество	suyakning tashqi yuzasida, suyak pardasining ostida joylashgan
g‘ovak modda	sponge	Губчатое вещество	naysimon suyaklarning uchida, qisqa suyaklarning ichki qismida uchraydi
sariq ilik	yellow bone marrow	Жёлтый костный мозг	Katta yoshli hayvonlarda naysimon uzun suyaklardagi bo‘shliqlar bilan to‘lgan bo‘lib, ular zapas oziq modda hisoblanad
qizil ilik	red bone marrow	Красный костный мозг	Uzun va kalta suyaklarning g‘ovak moddasida bo‘ladi, u qon hosil bo‘lishida ishtirok etadi.
perixondral suyaklanish -	perichondral ossification	Перихондриальная окостинение	tog‘ayning suyakka aylanishi tashqaridan ichkariga qarab davom etishi
umurtqalar	vertebra	Позвонки	hayvonlar tanasining o‘rta qismida sagital holatda joylashadi.
umurtqa tanasi	Vertebral body	Тело позвонка	umurtqalarning asosiy qismi hisoblanib, shakli uchburchak – prizmaga o‘xshash bo‘ladi
bo‘g‘im	joints	сустав	suyaklarining ko‘pchilik qismida uchrab harakatchanligiva harakatning yengil o‘tishini ta’minlashi bilan farq qiladi
bo‘g‘im tog‘ayi	articular cartilage	Суставной хрящ	Bu tog‘ay suyaklarining bir – biriga tegib ishqalanishini kamaytiradi
fibroz qavati	fibrous layer	Фиброзный слой	suyak pardasining davomi bo‘lib, bir suyakdan ikkinchisiga o‘tadi.
sinovial qavat	synovial layer	Синовиальный слой	siyrak biriktiruvchi to‘qimalardan to‘zilgan, unda qon va nerv tomirlari jukda ko‘p bo‘ladi
epidermis	epidermis	эпидермис	terining eng muhim va murakkab qatlami bo‘lib, tana hamda asosiy terini tashqi muhitdan himoya qiladi
teri qoplami	skin covering	кожный покров	ya’ni teri hayvonlar tanasini tashqi tomondan o‘rab turadigan, murakkab tuzilgan pardadir
chin teri	dermis	дерма	Bu qavatda har xil nerv va qon tomirlari, limfa tomirlari juda ko‘p bo‘ladi
teri osti qatlami	subcutis	подкожный слой	asosiy terining ostida joylashgan bo‘lib, siyrak biriktiruvchi to‘qimadan tuzilgan.
jun	hair	волос	qattiq shoxsimon organ bo‘lib, epidermisning o‘zgarishidan kelib chiqqan
teridagi bezlar	skin cancer	Кожные железы	Terida bir qancha bez bo‘lib, ularning tuzilishi va fiziologik vazifasi har xildir.
yog‘ bezlari	adipose girdle	Жирные железы	alveolyar (katakcha holida) tuzilgan bo‘ladi
Ter bezlari	sweat glands	Потные железы	kalava shaklida bo‘lib, jun ildizining qiniga yoki to‘g‘ri epidermisga ochiladi.
Sut bezlari	mammary gland	молочные железы	juda muhim organ bo‘lib, faqat sut emizuvchi hayvonlarda rivojlangan.
Yumshoq tovon	myakish	мякишь	oyoqlarning orqa qismidagi terining yostiqcha shaklida qalinlashuvidan iborat.
Tirnoq aylanasi	corolla	венчик	terining tirnoqqa o‘tadigan joyi.
Tuyoq	hoof	копыто	kapsula va asosiy teri qismdan iborat.
Yaltiroq qavat	Shiny coat	Блестящий слой	Tuyoqning tashqi yaltiroq qatlami suvga teksa shishadi, chunki u elastik bo‘ladi
Ichki varaqsimon qavat	Inside the sheet layer	Внутренный листовидный слой	yumshoq va ko‘rinishi oqish varaqchalarga o‘xshash bo‘ladi.
Shox	horns	рога	muguzlashgan organ bo‘lib, peshana suyagining uchida o‘simta shaklida joylashadi.
Ichki organlar	Internal organs	внутренные органы	murakkab sistemadir
Shilimshiq parda	mucosa	Слизистая оболочка	- hazm qilish organlarini hosil qiluvchi nayning ichki yuzasida joylashadi.
Muskul parda -	muscular shell	мускулистая оболочка	nay shaklida tuzilgan organning eng kuchli qavati bo‘lib, u qisqarib – yozilishi natijasida ichak doimo harakatda bo‘ladi
Seroz (zardob) parda	serosa	серозная оболочка	ichak nayining tashqi yuzasini o‘rab olgan bo‘ladi
Birinchi bo‘yin umurtqasi	the first cervical vertebra	первый шейный позвонок	boshni harakatlantirish uchun xizmat qiladi.
Ikkinchi bo‘yin umurtqasi .	the second cervical vertebra	второй шейный позвонок	dens epistrophei rivojlanganligi bilan farq qiladi
Ko‘krak umurtqasi	thoracic vertebra	грудной позвонок	har xil hayvonlarda turli sonda
Qovurg‘alar	ribs	рёбра	uzun yassi suyaklardir
To‘sh suyagi	sternum	грудина	bir necha bo‘lakdan tuzilgan bo‘lib, ular chin qovurg‘alar bilan birlashadi.
Ko‘krak qafasi	rib cage	грудная клетка	ko‘krak umurtqalari, qovurg‘alar va to‘sh suyagining birlashishidan hosil bo‘ladi
Bel umurtqalari	lumbar vertebrae	поясничные позвонки	shakli va tuzilishi jihatdan ko‘krak umurtqasiga o‘xshash bo‘ladi
Dumg‘aza umurtqalari	sacrum	крестец	3 tadan 5 – 6 tagacha bo‘ladi.
Dum umurtqalari	caudal vertebrae	хвостовые позвонки	umurtqa pog‘onasining keyingi hisoblanib, hamma hayvonlarda bir xilda reduksiyalashgan bo‘lmaydi.
Vintsimon bo‘g‘im –	spiral joint	винтобразный сустав	g‘altaksimon o‘yig‘i bir tekis bo‘lmay vint hosil qiladi.
Aylana bo‘g‘im	rotary joint	вращательный сустав	yuzalari yon tomonda bo‘lib birdan – bir harakat o‘qi suyakning uzunasiga burchak hosil qilmaydi, suyak uzuunasiga yotadi.
shaklli (tuxumsimon) bo‘g‘im -	elliptical joints	эллипсообразный сустав	boshchasining shakli ellipsoidning bir qismiga o‘xshaydi
Egarsimon bo‘g‘im	saddle-shaped joints	седлообразный сустав	bo‘g‘imni hosil qiluvchi suyaklarning birikuvchi uchlari har xil bo‘ladi, ya’ni birining uchi botiq, egarsimon, ikkinchisiniki esa qavariq bo‘lib. botiqqa kirib turadi.
Bukish ­	scratches	сгибание	bo‘g‘im hosil qiluvchi suyaklar bir – biriga yaqin kelib, burchak hosil qiladi
Yozish	recording	разгибание	bukishning teskarisi bo‘lib, hosil bo‘lgan burchak yoziladi va suyaklar bir – biridan uzoqlashadi.
Yig‘ish	collection adduccio	приведение	holatida oyoq suyaklari bir – biriga yaqin bo‘ladi,
uzatish	transmission	отведение	oyoqlar bir – biridan uzoqlashadi
Burish	to turn		harakat o‘q atrofida bo‘ylamasiga vujudga keladi
Aylantirish	to convert	вращение	bo‘g‘imlar har xil harakat hosil qilishi va aylanishi mumkin.
Kurak – yelka bo‘g‘imi	Front shoulder joints	Лопаточно-плечевой сустав	oddiy ko‘p o‘qli bo‘g‘imlar tipiga kirib, ko‘krak va yelka suyaklari qo‘shilishi natijasida hosil bo‘ladi.
Tirsak bo‘g‘imi	elbow joints	Локтевой сустав	hosil bo‘lishi uchun yuqoridan yelka suyagi, pastdan esa tirsak va bilak suyaklari ishtirok etadi.
Bilakuzuk bo‘g‘imi	bracelet joints	Запястный сустав	bir qancha qisqa suyaklardan tuzilgan.
Kaft – barmoq bo‘g‘imi	Palms and finger joints	Заплюсневый сустав	kaft suyaklarining pastki uchi bilan birinchi barmoq suyagining yuqorigi bo‘g‘im yuzasidan hosil bo‘lgan
Tos – son bo‘g‘imi	Pelvic joints	Тазо-бедренный сустав	oddiy ko‘p o‘qli bo‘g‘imlar tipiga kiradi,
Tizza bo‘g‘imi	knee joints	Коленный сустав	murakkab bo‘g‘im bo‘lib, u yuqoridan son, pastdan boldir suyaklari va tizza qopqog‘i
Tizza qopqog‘i bo‘g‘imi -	Knee joints	Коленный сустав	son suyagi bilan tizza qopqog‘idan hosil bo‘ladi
Tana muskullari	body muscles	Мышцы туловища	katta – kichikligi va shakli qanday bo‘lishiga qaramay, muskul to‘qimalari yig‘indisidan hosil bo‘lgan.
Tashqi perimiziy	Outdoor perimysium	Наружный перимизий	muskul tolalarining ichiga parda o‘tib, u ichki perimiziy - perimysium internum shaklida tarqaladi.
Fassiyalar	fascia	фасции	ayrim muskullar va muskul to‘plamlarini sirtdan o‘rab turadigan biriktiruvchi to‘qima plastinkalardan iborat bo‘ladi.
Shilimshiq xaltacha	bursa	бурса	ko‘p harakat qiladigan va harakat vaqtida ishqalanadigan muskullar ostida biriktiruvchi to‘qimadan iborat xaltachalar bo‘ladi.
Paysimon sinovial qin -	Vein synovial vagina	Сухожильное синовиальное влагалище	oyoq muskullarining paysimon qismini o‘rab olib, muskullarning oson ishlashini ta’minlaydi.
Lunj	cheek	щека	tuzilishi jihatdan labga o‘xshash bo‘lib, teri muskul, shilimshiq pardadan iborat
Milk	gum	десна	hamma tishlar ildizini har tomonlama o‘rab oladi. Milkning to‘qimalari juda zich va qon tomirlari ko‘p bo‘ladi.
Tish	tooth	зуб	juda qattiq organ bo‘lib. murakkab vazifani bajaradi
Oziq, ya’ni yirtqich tish	fang	клык	ancha rivojlangan, bo‘yi uzun, o‘tkir, ildizi bitta bo‘ladi.
Kichik jag‘ tish	small chewing teeth	малый жевательный зуб	yuzasi notekis bo‘lib, ular oziqni ezib beradi.
Katta jag‘ tishlar	large chewing teeth	большой жевательный зуб	keng va yaxshi rivojlangan, ular oziqni chaynab, maydalab beradi.
Til	language	язык	muskul organ bo‘lib, og‘iz bo‘shlig‘idajoylashadi
IpIpsimon so‘rg‘ichlar -	Filiform papillae	Нитевидные сосочки	tilning butun ustki yuzasi, qisman, yon tomonlarida joylashib, juda mayda va ko‘p, baxmal tukiga o‘xshash bo‘ladi.
Konussimon so‘rg‘ichlar	conical nipples	Конусовидные сосочки	- til ildizida joylashadi
Zazamburug‘simon so‘rg‘ichlar	mushroom shaped papillae	Грибовидные сосочки	tilning ipsimon so‘rg‘ichlari orasida joylashadi
Oshqozon	stomach	желудок	har xil tuzilgan bo‘lib, oldingi bo‘limi ichakning kengaygan joyidir.
Katta qorin	rumen	рубец	juda hajmdor bo‘lib, yuqorigi va pastki yarim xaltal rdan iborat.
To‘rqorin	reticulum	сетка	yumaloq bo‘lib, katta qorinning kardiya qismiga yaqin turadi
Qatqorin	The reticulum	книжка	to‘rqorindan keyin joylashgan kamera bo‘lib, u katta yoshdagi kavsh qaytaruvchi hayvonlarda sharga o‘xshash, lekin ikki tomoni siqiq, mayda kavsh qaytaruvchilarda esa oval shaklda bo‘ladi.
Shirdon	Rennet	сычуг	ko‘p kamerali oshqozonning to‘rtinchi bo‘limi va asosiy oshqozondir
Ingichka ichaklar	jejunum	тонкая кишка	o‘z navbatida, 12 barmoq ichak, achchiq ichak (och) va yonbosh ichaklarga bo‘linadi.
O‘n ikki barmoq ichak	twelve duodenum	двенадцатиперстная кишка	oshqozonning pilorus qismidan boshlanib, o‘ng qovurg‘alar ostida joylashadi
Achchiq (och) ichak	Bitter colon	Тощая кишка	tuzilishi jihatdan bir nechta tugunchaga o‘xshaydi. Uning ichi puch bo‘ladi
Yonbosh ichak	ileum	Подвздошная кишка	juda kalta bo‘lib, achchiq ichakdan ajralgandan so‘ng tomonga o‘tib, III – IV bel umurtqalari ro‘parasida yuqoriga ko‘tariladi va ko‘richakka qo‘shiladi.
Jigar	liver	печень	organizmdagi eng katta bez bo‘lib, ovqat hazm qilishda ishtirok etadigan murakkab organdir.
Oshqozon osti bezi	pancreas	поджелудочная железа	so‘lak beziga o‘xshash tuzilgan bo‘lib ilgarigi olimlar uni qorin so‘lak bezi deb atashgan
Yo‘g‘on ichaklar	colon	толстая кишка	ingichka ichaklar singari uch xil ichakdan: ko‘richak, yo‘g‘on ichak va to‘g‘ri ichakdan iborat bo‘ladi.
Ko‘richak	cecum	слепая кишка	oddiy bir xaltacha bo‘lib, har xil hayvonlarda turli shaklda bo‘ladi.
Chambar ichak.	colon	Ободочная кишка	har xil hayvonlarda turlicha tuzilgan
To‘g‘ri ichak	rectum	прямая кишка	ichaklarning eng kaltasi bo‘lib, tos bo‘shlig‘ida joylashadi
Orqa chiqaruv teshigi	anus	задний проход	ovqat hazm qilish organlarining eng oxiri bo‘lib, tezak massani vaqtincha saqlash va chiqarish uchun xizmat qiladi
Burun	nose	нос	nafas olish sistemasining boshlanish qismi bo‘lib, havo o‘tkazish, hid bilish, havoni isitish, u bilan aralashib kirayotgan har xil yot narsalarni ushlab qolish va ularni organizmdan tashqariga chiqarib yuborish uchun xizmat qiladi.
Burun bo‘shlig‘i	nasal cavity	носовая полость	har xil hayvonlarda turli shaklda bo‘ladi. Uning boshlanish qismi tor, ichki teshigiga (xoanaga) yaqin qismi keng
Burunning yuqorigi chig‘anog‘i	The top of the nose oyster	Верхняя носовая раковина	orqa qismi kengroq va panjarasimon suyakka qo‘shilgan, old tomoni esa ingichkaroq bo‘ladi
Burunning yuqorigi yo‘li	Through the top of the nose	Дорсальный носовой ход	hid bilish organlari bilan bog‘liq bo‘lib, burun suyagi hamda yuqorigi chig‘anoq o‘rtasida joylashadi
Burunning o‘rta yo‘li	Through the middle of the nose	Средный носовой ход	yuqorigi va pastki yo‘llar o‘rtasida joylashgan bo‘lib, yuqorigi yo‘ldan bir oz keng u kalla suyagidagi kovaklar bilan qo‘shilgan bo‘ladi.
Burunning pastki yo‘li	Through the bottom of the nose	Вентральный носовой ход	pastki chig‘anoq ostida, tanglay suyagi ustida joylashib, anchagina keng bo‘ladi va to‘g‘ri ichki havo yo‘liga tomon o‘tadi
Burunning umumiy yo‘li	Through the nose	Общий носовой ход	burun to‘sig‘i va chig‘anoqlari to‘g‘risida joylashadi.
Hiqildoq	epiglottis	глотка	tog‘aylar qo‘shilishidan hosil bo‘lib, xoana teshigining pastki qismida joylashadi.
Halqasimon tog‘ay	An annular cartilage	Кольцевидный хрящ	hiqildoqning orqa qismida, kekirdakning birinchi halqasi bilan qo‘shilgan holda turadi
Qalqonsimon tog‘ay	Thyroid cartilage	Щитовидный хрящ	yaltiroq bo‘lib, hiqildoqning yon devorini hosil qiladi.
Cho‘michsimon tog‘ay	Mount	Черпаловидный хрящ	hiqildoqning ustki tomonida juft bo‘lib joylashgan.
Hiqildoq usti tog‘ayi	Epiglottis cartilages	Надгортанный хрящ	qalqonsimon tog‘ayning old tomoni yuqorisida joylashib, shakli yaproqsimon old qismi uchliroq, elastik bo‘ladi
Kekirdak	trachea	трахея	uzun, nay shaklidagi organ bo‘lib, o‘pkaga havo o‘tkazish va undan havoni tashqariga chiqarish uchun xizmat qiladi
o‘pka	lungs bladder	легкое	murakkab tuzilgan organ bo‘lib, organizm bilan tashqi muhit o‘rtasida havo almashinishi uchun xizmat qiladi.
Buyraklar	kidneys	почки	juft organ bo‘lib, unda siydik hosil qiluvchi kanalchalar juda ko‘p.
Siydik yo‘li	urinary tract	мочеточник	uzun ingichka nay shaklidagi organ bo‘lib, u buyrak jomidan boshlanadi va qovuqda tugaydi
Qovuq	bladder	мочевой пузырь	muskul pardadan hosil bo‘lgan xaltacha bo‘lib, tos bo‘shlig‘ida to‘g‘ri ichak ostida joylashadi
Siydik chiqarish kanali.	urethra	мочаспускательный канал	qovuqda to‘plangan siydikni tashqariga chiqarish uchun xizmat qiladi
Oldingi buyrak	Front kidney	Передняя почка	bosh buyrak juda oddiy bo‘lib, yuqori tuzilgan sut emizuvchilarda paydo bo‘ladi va tez yo‘qolib ketadi
Doimiy buyrak	Permanent kidney	Постоянная почка	- sudralib yuruvchilarda, qushlar va sut emizuvchilarda bo‘ladi.
Urug‘don xaltasi	testes	мошонка	teri burmasidan iborat bo‘lib, chovda ikkita yarim xaltacha shaklida joylashadi.
Yorg‘oq	satchel	семенник	- teri va elastik muskul pardadan tuzilgan. Uning terisi - cutis scroti mayda jun bilan qoplangan
Urug‘don	scrotum	семенник	juft jinsiy bez bo‘lib, erkaklik jinsiy hujayralar – sperma ishlab chiqarish uchun xizmat qiladi.
Urug‘don ortig‘i	the testes	Придаток семенника	tayyor urug‘ni vaqtincha saqlash uchun xizmat qiladi.
Urug‘don tizimchasi	In excess of the testes spermatic testes	Семенный канатик	chov kanalida joylashib, urug‘donni tutib turadi.
Urug‘ yo‘li	Seed	Семявыносящий проток	uzun, ingichka naycha shaklidagi organ bo‘lib, urug‘donda tayyorlangan urug‘ni chiqarish uchun birdan – bir yo‘l hisoblanadi.
Siydik – jinsiy kanali	Urinary channel	Мочеполовой канал	undan jinsiy hujayralar ham, siydik ham chiqadi.
Kovak tana	hollow body	Пещеристое тело	tos bo‘limida kamroq, jinsiy organ tomonda esa yaxshi rivojlangan
Tuxumdon	stamens	яичник	juft organ bo‘lib, qorin bo‘shlig‘ida buyraklarning orqarog‘ida joylashadi
Tuxum yo‘li	Eggs -	яйцепровод	egri naycha bo‘lib, tuxumdon bilan bachadon shoxi o‘rtasida joylashadi.
Bachadon	Uterus -	матка	kovak organ bo‘lib, unda homila rivojlanadi
Qin	vagina	влагалище	- parda – muskulli naycha bo‘lib, jinsiy qo‘shilish organi va tug‘ish yo‘li hisoblanadi
Klitor	clit	клитор	serteshik (g‘ovak) tanadan tuzilgan bo‘lib, uning oyoqchalari, uchi va tanasi bor.
Yurak	heart	сердце	konus shaklidagi organ bo‘lib, ko‘krak qafasida III – VI – VII qovurg‘alar ro‘parasida o‘pkalar oralig‘ida joylshadi.
O‘ng qorincha	Right ventricle	Правый желудочек	devori anchagina yupqa, bosimi past bo‘ladi.
Chap qorincha	The left ventricle	Левый желудочек	devori esa ancha qalin, chunki aortaga qon juda katta bosim bilan chiqadi
endokard	endocardium	эндокард	yurakning ichki qavat
miokard	myocardium	миокард	yurakning o‘rta qavat
epikard	epicardium	эпикард	yurakning tashqi qavati
Atrioventrikulyar tugun	Atrioventrikulyar knot	Узел aschoff - tawara	yurak bo‘lmalari to‘sqichining orqaroq qismida, oval teshikdan pastroqda joylashadi.
Chap toj arteriya	Left coronary artery	Левая коронарная артерия	yurakning chap toj ariqchasida bo‘ladi
O‘ng toj arteriya	The right coronary artery	Правая коронарная артерия	aortadan chiqib, yurakning o‘ng qulog‘i tagiga keladi
Arteriya	artery	артерия	boshqa tomirlarga qaraganda juda mustahkam, devori qalin va kuchli
Vena tomirlari	veins	вены	organizmdan yurakka qon olib keluvchi tomir hisoblanadi.
Kapillyarlar	capillaries	капилляры	to‘qimalarda tig‘iz joylashgan juda mayda tomirlar bo‘lib, ular arteriola va venulalarni birlashtiradi.
Limfa tugunlari	The lymph nodes	Лимфатические узлы	zich retikulyar to‘qimadan tuzilgan bo‘lib, kapsula bilan o‘ralgan.
O‘ng va chap kekirdak limfa tomirlari	The right and left of the trachea, lymph vessels	Правое и левое трахиальные лимфатические сосуды	halqum orti limfa tugunlaridan limfa suyuqligi yig‘adi
O‘ng limfa yo‘li	Right through the lymphatic	Правый лимфатический проток	uncha uzun emas, lekin anchagina keng bo‘lib oldingi o‘ng oyoq, bo‘yin va ko‘krak qafasining o‘ng tomonidagi limfa tugunlaridan limfa suyuqligi oladi
Taloq	spleen	селезёнка	parenximatoz organ bo‘lib, u qorin bo‘shlig‘ida oshqozonning chap tomonida joylashadi
Qalqonsimon bez	the thyroid gland	Щитовидная железа	juft organ bo‘lib, hiqildoqning yon tomonida joylashadi.
Qalqon oldi bezlari	Shield glands	Паращитовидные железы	juda mayda, ikki juft bo‘ldi.
To‘sh orti bezi	Bacon International Breast	тимус	yosh hayvonlarda yaxshi rivojlangan bo‘ladi.
Gipofiz	The pituitary	гипофиз	bosh miyaning asosida oraliq miyadagi turk egari chuqurchasida joylashadi.
Epifiz	epiphysis	эпифиз	ancha kichikroq bo‘rtik shaklida bo‘lib, oraliq miyadagi turk egarining ustki yuzasida, miya yarim sharlarining orasida joylashadi.
saggital sinus	sagittal sinus	Саггиттальный синус	miyaning o‘roqsimon burmasida joylashadi.
Sirkulyar sinus	Tsirkulyarny sine	Циркулярный синус	gipofiz bezini o‘rab turadi
Miyaning ko‘z venasi	Cerebral vein	Глазная вена мозга	ko‘z yoriqchasi orqali yuzining chuqur venasiga kelib quyiladi
Orqa miya nervlari	spinal nerves	Спинномозговые нервы	umurtqa pog‘onasi bo‘limlariga muvofiq ravishda bo‘yin , ko‘krak , bel dumg‘aza va dum qismlarga bo‘linadi.
Dumg‘aza nervlari	Sacral nerves	Крестцовые нервы	orqa miyadan yuqorigi va pastki teshiklar orqali chiqadi.
orqa miya	Spinal cord	Спинной мозг	umurtqa pogonasi kanalida joylashadi
orqa miyaning qattiq pardasi	behind the veil of the brain	Твёрдая оболочка спинного мозга	zich biriktiruvchi to‘qimadan iborat
orqa miyaning to‘rsimon pardasi	spinal veil bedecked	Паутинная оболочка спинного мозга	yupqa bo‘lib, endoteliy hujayralari bilan qoplangan
miyaning yumshoq pardasi	soft curtain of the brain	Мягкая оболочка спинного мозга	anchagina zich bo‘lib, yumshoq parda bilan birikishgan
oq modda	White matter	Белое вещество	tashqi tomonda joylashgan
kulrang modda	Gray matter	Серое вещество	markazda joylashgan bo‘lib, “H” harfi shakliga o‘xshaydi.
bosh miya	Brain	Головной мозг	hayvon organizmini nerv faoliyatini asosi hisoblanib, organizmda kechayotgan barcha (fiziologik va patologik) jarayonlarni boshqaradi
katta miya	cerebrum	Большой мозг	uzun sagittal yoriqcha orqali ikkita miya yarim sharlariga bo‘linadi.
oxirgi miya	last brain	Конечный мозг	o‘ng va chap miya yarim sharlaridan iborat
hidlov miyasi	olfactory brain	Обонятельный мозг	miyaning tubida joylashadi
hidlov piyozchasi	bulbus olf actory	Обонятельная луковица	bosh miyaning eng old qismida joylashib, juft o‘simtadan iborat bo‘ladi.
oraliq miya	the brain	Промежуточный мозг	miyaning asosida, hidlov miyasining orqa tomonida joylashadi.
ko‘rish bo‘rtiklari	bo‘rtiklari	Зрительный бугор	oraliq miyaning eng katta qismi bo‘lib, bevosita dumsimon yadroning orqa tomonida joylashadi.
uchinchi miya qorinchasi	the third cerebral ventricle	Третий мозговой желудочек	halqa shaklidagi kanaldir.
so‘rg‘ichsimon tana	mammilare body	Сосцевидное тело	kichik yapaloq organ bo‘lib, kulrang do‘nglikning orqa qismida joylashadi
o‘rta miya	midbrain	Средный мозг	oraliq miyaning orqa tomonida joylashib, katta miya oyoqchalaridan, miya to‘rt tepasi va silviev suv yo‘lidan iborat bo‘ladi.
To‘rtinchi tepalik	ourth hill	Четверохолмие	katta miya oyoqchalari va suv yo‘li ustida to‘rtta bo‘rtik shaklida joylashadi.
rombsimon miya	rhomben brain	Ромбовидный мозг	miya bosh miyaning eng orqa tomoni bo‘lib, uzunchoq va keyingi miyadan iborat.
uzunchoq miya	medulla oblongata	Продолговатый мозг	orqa miyaga ulanib ketadi.
hidlov nervi	olfactory nerve	Обонятельный нерв	burun bo‘shlig‘i va dimog‘ining shilimshiq pardasidagi nerv hujayralari tutamidan hosil bo‘ladi.
ko‘ruv nervi	Neuromuscular	Зрительный нерв	nerv hujayralari ko‘zning to‘r pardasida joylashgan.
ko‘zni harakatlantiruvchi nerv	driving the nerve of the eye	Глазодвигательный нерв	katta miya oyoqchalaridan boshlanib, ko‘z teshigi orqali ko‘z kosasiga boradi.
g‘altak. nervi	straightforward. nerve	Блоковый нерв	miya to‘rt tepachasining keyingi tepasi ro‘parasidan chiqib, uch tarmoqli nerv bilan ko‘z teshigidan o‘tadi va ko‘zning ichki devori orqali o‘tib, yuqorigi qiyshiq muskuliga tarqaladi.
uch tarmoqli nerv	tri-band nerve	Тройничный нерв	uchta tarmog‘i bor
uzoqlashtiruvchi nerv	Separately nerve	Отводящий нерв	uzunchoq miyadan ko‘z teshigi orqali chiqib, ko‘zning yon muskuliga boradi.
yuz nervi	facial nerve	Лицевой нерв	miya bo‘shlig‘idan yuz kanalining teshigi orqali chiqadi.
eshituv va muvozanat nervi	auditory and balance nerve	Предверно-улитковый нерв	sezuvchi nerv bo‘lib, ichki quloqning chig‘anoq va dahliz neyritlaridan hosil bo‘ladi.
til – halqum nervi	language - laryngeal nerve	Языкоглоточный нерв	sezuvchi va harakatlantiruvchi nerv bo‘lib, kalla suyagi teshigining orqa qismidan chiqib, tashqi uyqu arteriyasining tashqi yuzasidan til va halqum tarmoqlariga bo‘linib ketadi.
qo‘shimcha nerv	For more nervous	Добавочный нерв	hosil bulishida bosh miya va orqa miya nervlari qatnashadi.
til osti nervi	hypoglossal nerve	Подъязычный нерв	til osti va til muskullarini harakatga keltiradi.
Uchinchi qovoq -	Third palpebra	Третье веко	ko‘z soqqasning ichki burchagidagi vertikal kon’yunktiva burmasidir
Ko‘z yoshi apparati	Lacrimal apparatus	Слезной аппарат	yuqorigi va uchinchi qovoq bezlaridan, yosh kanalidan, yosh xaltachasi va ko‘z yoshi-burun yo‘lidan iborat.
Ko‘z yoshi bezi	ears -	Слезная железа	bezlardan chiqqandan so‘ng ko‘z yoshi ko‘llariga to‘planib, undan ko‘z yoshi kanaliga tushadi
Ko‘z yoshi teshiklari	Tears holes	Слезной отверствие	ko‘z yoshi bo‘rtiklari yonida, yuqorigi va pastki qovoqlarda ham bo‘ladi.
Periorbita	Periorbita	периорбита	ko‘z soqqasi joylashadigan pardali konussimon xalta bo‘lib, fibroz-elastik moddalardan tuzilgan.
Ko‘z soqqasi	eye eyeball	Глазное яблоко	shar shaklida (yumaloq) bo‘lib, uning old tomoni botiqroq, orqa tomoni bir oz qavvariqdir.
Kipriksimon tana	ciliare body	Ресничное тело	o‘rta qavat bo‘lib, unda qon tomirlari juda ko‘p
Ko‘zning rangli pardasi	Eye color curtain	Радужная оболочка	hayvonlarda har xil rangda bo‘lib, shox pardaning orasida turadi
Ko‘zning to‘r pardasi	Retina,	Сетчатая оболочка	ko‘radigan va ko‘rmaydigan qismlarga bo‘linadi.
Gavhar	lens	хрусталик	ikki tomonlama qavariq linza bo‘lib, rangli parda orqasida joylashadi.
Shishasimon tana	vitreous body	Стекловидная камера	sharsimon, tiniq organ bo‘lib, gavhar bilan to‘r parda orasidagi bo‘shliqda joylashadi.
Tashqi quloq	The outer ear	Наружное ухо	quloq suprasi va uni harakatlantiruvchi yordamchi organlardan tuzilgan.
Quloq suprasi	restle	ухо	voronka shaklidagi teri burmasidir.
Quloqning pastki muskuli	Muscle at the bottom of the ear	Вентральная мышца уха	quloq orqasi so‘lak bezidan boshlanib quloq suprasida tugaydi, bu muskul qisqarganda suprani pastga tortadi.
Uzun va qisqa buruvchi muskullar	Long and short muscles	Длинные и короткие вращательные мышцы	qalqonchadan quloq suprasining asosiy qismiga boradi.
O‘rta quloq	middle ear	Среднее ухо	tashqi quloqdan keyin kelib, quloq suyagi bo‘shlig‘ida joylashadi.
Nog‘ora parda	the drum cover	перепонка	o‘rta quloq bo‘shlig‘ining yon tomonida joylashadi.
Eshitish suyakchalari -.	Hearing auditus	Слуховые кости	to‘rtta suyakcha bo‘lib, tovushni tashqi quloqdan ichki quloqqa o‘tkazish uchun xizmat qiladi
eshitish naychasi	hearing tube	Слуховая труба	o‘rta quloq va halqum o‘rtasida joylashadi.
Suyak labirint -	Bony labyrinth	Костный лабиринт	quloq suyagining qoyali qismida joylashadi.
Parrandalar anatomiyasi	anatomy of birds	анатомия птиц
Kurak suyagi	Shoulder bone	лопатка	uzun plastinka shaklida, umurtqalar yonida joylashadi.
Korakoid suyak	Korakoid	коракоид	parrandalar yelka kamar suyaklarining eng yaxshi rivojlangani hisoblanadi
O‘mrov suyagi	collarbone	ключица	juft suyak bo‘lib pastki tomondan bir – biri bilan birlashib ayri hosil qiladi
Bilakuzuk suyaklari	The carpal bones	Запястные кости	bir qator suyak bo‘lib, unda uchta suyak bo‘ladi.
Kaft suyagi	metacarpal	Пястные кости	kaftda uchta (2, 3, 4) suyak bo‘lib, hammasi bir – biriga qo‘shilgan
qopchiq bezi	The coccyx	копчик	dumining ustki tomonida qopchiq bezi joylashadi
Qoplovchi par	Contour feathers	Контурные перья	ular qanot uchlarida va orqa tomonda joylashadi.
Til	language	язык	tovuqlarda kalta va o‘tkir, o‘rdak va g‘ozlarda uzun va yumaloq bo‘ladi.
Qizilo‘ngach	esophageal	пищевод	uzun nay shaklida bo‘ladi,
Oshqozon (me'da)	Stomach (gastric)	желудок	parrandalarning oshqozoni bezli va muskulli qismlarga bo‘linadi.
Ustki hiqildoq	The upper throat	Наружная гортань	yoriqsimon teshik shaklida bo‘ladi
to`qima	tissue	ткань	evolyutsion taraqqiyot natijasida vujudga kelgan, morfo-funksional xossalari va individual taraqqiyot jarayonida umumiy manbalardan kelib chiqadigan hujayralar va ularning hosilalaridan iborat sistema
еpiteliy	epithelium	эпителий	qoplovchi (chegara) to`qima
visseral	Visceral leaf	висцеральный листок	ichki varaq
parietal	Parietal leaf	париетальный листок	tashqi varaq
makrofaglar	macrophages	макрофаги	yirik fagotsitlar
lipotsitlar	lypocytes	липоциты	yog` hujayralari
osteotsit	The osteocytes	остеоциты	suyak hujayrasi

4.