Hayotiy shakli (bioforma): ko’p yillik o’simlik. O’simlikning tavsifi. Botanik ta’rifi

---

 
O’simlikni nomi:
Oddiy zira. - Тмин обыкновенный - 
Carum carvi
L. 
Ziradoshlar – Зонтичные – 
Apiaceae. 
 
Hayotiy shakli (bioforma): 
ko’p yillik o’simlik. 
O’simlikning tavsifi. 
Botanik ta’rifi:
Bo‘yi 30-80 sm ga yetadigan hayotiy shakli ko’p yillik o‘simlik. Birinchi yili ildizidan ildizoldi barglar, 
ikkinchi yili esa ildizoldi barglar hamda poya o‘sib chiqadi. Poyasi tik o‘suvchi, silindrsimon, ko‘p qirrali yuqori qismi shoxlangan. 
Ildizoldi bargi uzun bandli, poyadagilari esa qisqa bandi bo’lib, poyada ketma-ket joylashgan. Barglari 2 va 3 marta chiziqsimon 
barg bo‘laklariga ajralgan. Gullari mayda, murakkab soyabonga yig’ilgan. Kosachabarglari aniq bilinmaydi, tojbarglari oq yoki 
pushti rangda, changchi 
(otaligi)
5 ta, urug’chisi 
(onalik tuguni)
2 xonali, pastda joylashgan. Mevasi - cho‘ziq 
(qo‘shaloq)
pista. 
Kimyoviy tarkibi: 
Mevasi tarkibida 20 - 23 % oqsillar, 14 - 22 % yog’, 3 - 7 % efir moylari va flavonoidlar 
(kversetin, 
kemferol)
hamda oshlovchi moddalar mavjud.
Ishlatilishi: 
A)
 
Xalq tabobatida;
 
Xalq tabobatida oddiy zira mevalari siydik haydovchi vosita sifatida qo‘llaniladi. Abu Ali Ibn Sino 
oddiy zira mevalaridan taloqdagi o‘simtalarini davolashda va urug‘laridan 
(damlama)
qon to‘xtatuvchi vosita sifatida 
foydalangan.
 
B)
 
Rasmiy tabobatda; 
o’simlik mevasining preparatlari ichak atoniyasini 
(siqilib qolishi)
davolashda va og‘riq 
qoldiruvchi hamda ovqat hazm qilishni yaxshilash uchun ishlatiladi. 
 
Xom-ashyosi
: 
mevalari.
 
Ontogenez: 
1.
 
Gullash davri
; 
iyun-iyul oylarida gullaydi.
 
2.
 
Mevalash davri
;
iyul-avgust oylarida mevalaydi.
 
3.
 
Xom ashyosining yetilish davri;
 
xom ashyosi
 
iyul-avgust oylarida pishib yetiladi.
 
4.
 
Xom ashyosini yig’ish davri;
mevalari 60 -75 % pishib yetilganda hosil don kombaynlari bilan yig‘ib olinadi.
 
5.
 
Davlat standarti;
 
XI DF ga ko‘ra mevasi tarkibidagi efir moyining miqdori 2% dan kam bo‘lmasligi kerak.
 
Geografik tarqalishi: 
Asosan Ukraina, Belorus, Rossiyaning Yevropa qismini o‘rmon va o‘rmon cho'l zonalarida uchraydi. 
Shuningdek, Sibirning janubida, Kavkaz va O’rta Osiyoning tog’li tabiiy holda o’sadi.
 
 
Iqlim omillarga ta’siri: 
1.
Gigrofit o’simlik; 
2.
Yorug’sevar (
geliofit) 
o’simlik; 
3.
Uzun kunli o’simlik 
(issiqlikka talabchan emas);
4.
Sovuqqa chidamli o’simlik. 
Tuproq omillarga ta’siri: 
1.
Psomofit o’simlik; 
2.
Tipik bo’z tuproqlar; 
3.
To’q tusli bo‘z tuproqlarda o’sadi. 
Topografik omillarga ta’sri: 
Respublikada tabiiy uchrash joyi (mintaqa):
 
Respublikaning tog’ 
(tog’ oldi)
mintaqasida tabiiy holda uchraydi.
 
Respublikada tabiiy uchrash joyi (hudud):
 
Respublikaning
 
Samarqand, Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatlarida 
oʻsadi.
 
 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1.
O’.Ahmedov, A.Ergashev “Dorivor o'imliklarni yetishtirish texnologiyasi” Tafakkur-bo'stoni nashriyoti 2018 y. 
2.
H.Xolmatov, O’.Ahmedov “Farmakognoziya” Tibbiyot nashriyoti 1997 y. 
3.
E.V.Joxova, M.Yu.Goncharov, M.N.Povdish, C.V.Derenchuk “Farmakagnoziya” GEOTAR media 2012 y, 
126-bet 
4.
V.A.Kurkin “Farmakagnoziya” 2004 y, 340 bet 
 
Foydalanilgan veb saytlar 
1.
https://ru.wikipedia.org/wiki/Тмин_обыкновенный 
2.
https://www.researchgate.net/publication/316245242_CARAWAY_Carum_carvi_L