Hayot faoliyati xavfsizligi va mehnat gigienasining qurulishdagi

Yer  ulagichlari  bilan  konstruktiv  birlashtirilgan 

yerga 

o`tkazgichlarni 

yeg`indisi-yerga 

ulash 

qurilmalari  deb  ataladi.  Yerga  qoqilgan  va  o’zaro 

metal bilan biriktirilgan o’tgazgichlar yer ulagich deb 

ataladi. Yerga ulanayotgan qismlarni va yerga ulagich 

orasini  bog’lovchi  simlarni  -  yer  o’tgazgichi  deb 

---

ataladi.  Agar  yer  o’tgazgichni  ikkita  va  undan  ko`p 

bo’lsa ularni magistral deb ataladi. 

Chiqarilgan  yer  ulagichlar  yerga  ulanayotgan 

dasgohlaridan  uzoqroq  joyiga  o’rnatiladi  va  yerga 

ulagich  yordamida  biriktiriladi.  Yer  ulagichlar  yerga 

ulanadigan  uskunalaridan  nisbatan  uzoq  masofa 

joylashgan  sababi  yoyilib  o’tish  zonasidan  tashqari 

joylashgan  bo’ladi.  Shu  tufayli  tegib  ketish 

kuchlanishini  koeffisenti  birga  teng  bo’ladi.  Inson 

kuchlanish  ostida  bo’lgan  uskunani  qobig’iga  tegib 

olishida  qobig`i  yerga  nisbatan  kuchlanishiga  duch 

keladi: 

 

  

(3.30) 

 

Demak,  chiqarilgan  ulagichlar  faqat  qobiqdagi 

kuchlanishi  yo’l  qo’yilgan  meyoridan  oshmagan 

holatida  va  yerga  ulash  qurilmani  kichik  qarshiligi 

hisobiga  havfsizlik  sharoitlariga  javob  beradi.  Yerga 

katta  tok  o’tib  keladigan  bo’lsa  (bu  holat  zamonaviy 

---

elektr uskunalarida sodir bo’lishi mumkin), qobiqdagi 

yo’l  qo’yilgan  kuchlanishni  yerga  nisbatan  ulash 

qurilmani 

qarshiligini 

pasaytirish 

hisobiga 

havfsizlikni  taminlab  bo’lmaydi.  Bu  holatda  konturli 

yerga  ulash  qurilmalari  qo’llaniladi.  Konturli  yerga 

ulash  qurilmalarida  yer  ulagichlar  yerga  ulanadigan 

uskunalarni  joylashgan  maydonini  perimetrda  va 

maydoncha ichkarisida setka shaklida o’rnatiladi. Tok 

qobiqga o’tib ketish holatida yer ulagichlardan yoyilib 

ketayotgan  tok  hisobiga  maydonchani  satxida  yuqori 

potensial  hosil  bo’ladi,  maydonchaga  chatishgan 

yeriga nisbatan. Potensiyalarni yoyilish grafigini olish 

uchun  har  bir  ulagichni  potensiallarni  alohida  ustma-

ust  qo’shib  aniqlash  mumkin.  Shuni  hisobiga 

uskunani  qobig’i  va  yer  satxini  potensiallari 

tenglashadi va maydon ichida tegib ketish kuchlanishi 

arzimaydigan bo’lib qoladi.