Hayot faoliyati xavfsizligi va mehnat gigienasining qurulishdagi

HFX ni loyixalashning taxminiy sxemasi 

Xavfsizlik  sharoitlarini  loyixalash  juda  qiyin 

jarayon  bo’lib,  insondan  maxsus  tayyorgarlikni  talab 

qiladi. 

 

Mehnat 

predmeti 

Mehnat 

vositalari 

Mehnat 

mahsuli 

Energiya 

Texnolo 

giya 

Flora 

(o‘simlik) 

Fauna 

(hayvonot) 

Tabiiy 

ofatlar 

Urush 

mojarolari 

Ijtimoiy 

munosabatl

ar 

va boshqa 

omillar 

Iqtisodiy 

munosabat 

lar 

Odam 

---

Faoliyat  xavfsizligini  loyixalash  va  tahlil 

qilishning mantiqiy - metodologik sxemasi [1] 

1.2 - jadval 

№  Xarakat tartibi 

Xarakat natijasi 

1 

2 

3 

1. 

Loyixalanayotgan yoki 

mavjud ob’ektni tashkil 

kiluvchi (element)larga 

ajratish 

Aniqlashtiriladi: 

1. Mehnat predmetlari. 

2. Mehnat vositalari: 

mashina, inshoot, binolar. 

3. Mehnat ozuqalari, yarim 

fabrikatlar.  

4. Energiya (elektrik, 

pnevmatik va xokazo). 

5. Texnologik jarayonlar, 

operasiyalar, xarakatlar. 

6. Tabiiy-klimatik omillar. 

7. Usimlik, hayvonlar. 

8. Xizmatchilar. 

9. Ish joylari, sexlar, 

bo’limlar va xokazo. 

2. 

Yaratilgan xar bir 

element uchun xavflar 

identifikasiyasini to’zish. 

Xavflar ro’yxati 

3. 

“Sabab va xavflar 

daraxtini” ko’rish 

Xavflar sababi 

4. 

Xavflarni son va sifat 

jixatdan baholash, ularni 

xavf-xatarning ruxsat 

qilingan qiymat va 

darajasi bilan taqqoslash 

Ximoyalanish muhim 

bo’lgan xavflar va sabablar 

ro’yxati 

5. 

Maqsadni aniqlash 

Erishilish zarur bo’lgan 

Mexnat sharoitining sonli 

---

o’lchamlarini aniqlash 

6. 

Ob’ektlarni xavfsizlik 

ko’rsatgichlari bo’yicha 

kompleks baholash 

Qabul qilingan integral yoki 

balli ko’rsatgichlar 

7. 

Mumkin bo’lgan 

xavfsizlik prinsip, usul va 

vositalarini tahlil qilish 

Prinsiplar, usullar, 

alternativlarni to’plash 

8. 

Har bir alternativ 

bo’yicha talofat va 

yutuqning afzallik va 

kamchiliklarini tahlil 

qilish 

Ma’qul bo’lgan variantni 

tanlash 

9. 

Ma’qul bo’lgan usul, 

prinsip va vositalarni 

tahlil qilish 

Aniq usul, prinsip va 

vositalarni tanlash 

10.  Hisoblar 

Aniq yechim (tadbir)lar 

11.  Samaradorligini baholash  Texnik, ijtimoiy va 

iqtisodiy samara 

ko’rsatkichlari. 

 

1.4. Faoliyat xavfsizligini ta’minlash prinsip, 

usul va vositalari 

Xavfsizlik  umumiy  nazariyasi  strukturasida 

prinsiplar va usullar evristik va uslubiy  rol o’ynaydi, 

xamda o’rganilaetgan fan soxasi bilan bog’langanligi 

xaqida to’la tushuncha beradi. 

---

Prinsiplarning axamiyati haqida fransuz filosof  - 

materialisti  Gelvesiy  (1715-1771)  shunday  yozgan: 

“Ayrim prinsiplarni bilish ayrim omillarni bilmaslikni 

yengil to’ldiradi”. 

Xavfsizlikni  ta’minlash  usul  va  prinsiplari 

boshqa  umumiy  usullardan  farq  qilgan  holda 

dialektika  va  logikaga  tegishlidir.  Prinsiplar  va 

metodlar  ma’lum  miqdorda  o’zaro  bog’likdir. 

Xavfsizlikni  ta’minlash  vositalari  keng  ma’noda  bu 

konstruktiv,  tashkiliy,  iqtisodiy  bo’lib  usul  va 

prinsiplarni  aniq  ro’yobga  chiqarishga  xizmat  qiladi. 

Prinsiplar, 

metodlar 

va 

vositalar 

xavfsizlikni 

ta’minlashning  logik  bosqichlaridir.  Ularni  tanlash 

faoliyatning aniq sharoitiga, xavf darajasiga, baxosiga 

va boshqa ko’rsatgichlarga bog’lik bo’ladi.