Hayot faoliyati xavfsizligi va mehnat gigienasining qurulishdagi

Atmosfera  havosining  ifloslanishi.  Havo-

atmosfera, ya’ni Erning gazsimon qobug‘idagi gazlar 

aralashmasi hisoblanib, balandligi o‘zagirishiga qarab 

uning  tarkibi  ham  o‘zgarib  boradi.  Atmosfera 

biosferada  hayot  mavjudligini  ta’minlovchi  asosiy 

manbalaridan 

biridir. 

Atmosfera 

barcha 

mavjudodlarni  kosmik  havodan  kelayotgan  zararli 

nurlardan  himoya  qiladi,  sayyoramiz  yuzasidagi 

issiqlikni  saqlaydi.  Agar  havo  qobug‘i  bo‘lmaganda 

edi, er yuzasi kunduzi +100 gradus va kechqurun -100 

gradus  harorat  kuzatilgan  bo‘lar  edi.  Atmosferaning 

---

yuqori  chegarasi  taxminan  2000  km.  balandlikdan 

o‘tadi.  Atmosfera  bir  necha  qatlamlardan  iborat 

bo‘lib,  uning  asosiy  massasi  (90%)10-16  km. 

balandlikgacha  bo‘lgan  quyi  troposfera  qismida 

joylashgan.  Troposfera  har  100  metrga  ko‘tarilganda 

havo  harorati  0.6  gradusga  kamayadi.  Ob-havo  va 

iqlim  asosan  troposferadagi  jarayonlar  bilan  bog‘liq. 

Atmosferaning shu qatlamida bulutlar hosil bo‘ladi va 

bo‘ronlar  yuz  beradi.  40-50  km.gacha  balandlikda 

stratosfera joylashgan va unda harorat pasayib boradi. 

Strotosferada  22-24  km  orasida  Erdagi  tirik 

organizmlarni 

himoya 

qiladigan, 

ultirabinafsha 

nurlarning  katta  qismini  yutuvchi  ozon  qatalmi 

joylashgan.  Ozon  gazi  yig‘ilaganda  yupqa,  2-4  mm 

qatlamni  hosil  qiladi,  lekin  himoya  ahamiyati  juda 

katta. 

Stratosferadan  keyin  50  km.  dan  yuqoridagi 

mezosfera joylashgan va unda harorat pasayib boradi. 

80  km.da  harorat  -  70  gradusni  tashkil  qiladi.  Undan 

yuqorida 

termosfera 

joylashgan, 

500-600 

km 

---

balandlikda havo harorati +1600 gradusga ko‘tariladi. 

800-1600  km  da  ekzosfera  joylashgan  u  erda  havo 

juda siyrakdir. 

Begona  qo‘shimchasi  bo‘lmagan  atmosfera 

havosi  quyidagi  tabiiy  qismlardan  iborat:  azot  - 

78.09%,  kislorod  -  20.94%,  argon  -  0.93%,  karbonat 

angidrid - 0.03%. Bundan tashqari havoda doim 0.01-

4%  suv  bug‘lari  mavjud  va  chang  zarrachalari 

mavjud. Atmosferadagi har bir gaz o‘ziga xos fizik va 

kimyoviy hususiyatlarga egadir. 

Atmosferaning  doimiy  tarkibida  uchramaydigan 

moddalarning  havoda  tarqalishi  salbiy  holatlarni 

tug‘diruvchi aralashmalardir. Muayyan vaqt oralig‘ida 

o‘zining fizikaiy va kimyoviy xossalarini saqlaydigan 

atmosferadagi  aralashmalar  birlamchi  deb  ataladi,