Hayot faoliyati xavfsizligi va mehnat gigienasining qurulishdagi

 

Ekologik javobgarlik tushunchasi 

---

Ekologiya sohasidagi javobgarlik davlat, jamiyat 

va  insonning  jamiyat  oldidagi,  hozir  yashayotgan  va 

kelgusi  avlod  oldidagi,  muayyan  inson  va  tabiatdan 

foydalanuvchi 

shaxs 

oldidagi 

javobgarligidir. 

Ekologik  huquqiy  javobgarlik  esa  —  umumhuquqiy 

javobgarlikning  turlaridan  biri.  U  sodir  etilgan 

ekologik  huquqbuzar  lik  uchun  huquqning  bo’zilgan 

normasida  belgilangan  sanksyaga  muvofiq  noxush 

oqibatlarga duchor bo’lish majburiyatini bildiradi. 

Ekologik  javobgarlik  tabiiy  muhitga  zarar 

yetkazishning  oldini  olish  va  zarar  etkazilgan 

taqdirda  uni  qoplash  borasidagi  munosabatlarni 

ifodalovchi  normalardan  iborat  iqtisodiy  huquqiy 

kompleksdir. 

Ekologik javobgarlik uchta funksiyani bajaradi: 

1) rag’batlantirish, 

2) qoplash, 

3) preventiv (oldini olish). 

Rag’batlantirish  funksiyasi  ekologik  muhofaza 

qilishga  majbur  etuvchi  iqtisodiy  va  huquqiy 

---

rag’batlar  mavjudligida  namoen  bo’ladi;  qoplash 

funksiyasi  tabiiy  muhitga  etkazilgan  yo’qotishlarni 

natura  yoki  pul  shaklida  qoplashga  qaratilgan; 

preventiv  funksiyasi  esa  jazo  choralarini  qo’llash  va 

zararni 

undirish 

orqali 

ekologik 

munosabat 

ishtirokchilarining  xulq-atvoriga  majburan  ta’sir 

ko’rsatadi. 

Ekologik  javobgarlik  iqtisodiy  va  huquqiy 

shaklda namoyon bo’ladi. 

Iqtisodiy 

shakl 

huquqqa 

mos 

faoliyatga 

asoslanadi  va  atrof  muhitni  ifloslantiruvchi  shaxsni 

chiqitlarni  kamaytirshiga  iqgisodiy  usullar,  avvalo, 

moddiy  manfaatdorlik  bilan  qiziqtirish  orqali  tartibga 

solinadi.  U  jamiyat  va  tabiat  o’rtasidagi  o’zaro 

munosabatning  «ifloslantiruvchi  to’laydi»  degan 

umumiy prinsipidan kelib chiqadi. 

Huquqiy  javobgarlik  huquqqa  xilof  qilmishlar 

natijasida  yuzaga  keladi  hamda  ma’muriy  huquqiy 

usullar  bilan  tartibga  solinadi.  Umuman  olganda, 

---

ushbu 

shakllar 

ekologik 

huquqiy 

javobgarlik 

institutini tashkil etadi va mustahkamlaydi. 

Ekologik  iqtisodiy  javobgarlik,  huquqbuzarlik 

holati 

bo’yicha 

kelib 

chiqilgan 

huquqiy 

javobgarliqdan  farqli  ravishda,  zarar  yetkazish  holati 

bo’yicha yuzaga keladi. 

Ekologik 

huquqbuzarlik 

O’zbekistonda 

o’rnatilgan ekologik huquqiy tartibga tajovuz qiluvchi 

hamda  tabiiy  muhitga  zarar  etkazuvchi  yoki  shunday 

zarar  yetkazishshshg  real  xavfini  yaratuvchi,  aybli, 

g’ayriqonuniy qilmish (harakat yoki harakatsizlik) dir. 

Uning  tarkibiga  huquqbuzarikning  sub’yekt(lar)i, 

sub’yektiv  tomoni,  ob’yekti,  ob’yektiv  tomoni, 

oqibatlari  hamda  qonun  buzilishi  bilan  yuz  bergan 

natija o’rtasidagi sababiy aloqadorlik kiradi. 

Ekologik  jinoyat  O’zbekistonda  o’rnatilgan 

ekologik  huquqiy  tartibga,  jamiyatning  ekologik 

xavfsizligiga  tajovuz  qiluvchi  hamda  atrof  tabiiy 

muhitga va inson salomatligiga zarar etkazuvchi aybli 

ijtimoiy  xavfli  qilmishdir.  “Ekologik  jinoyat” 

---

tushunchasining  mazmunini  tashkil  etuvchi  asosiy 

jihatlar  ekologik  huquqiy  tartib  hamda  atrof  tabiiy 

muhit  va  inson  salomatligiga  hamda  uni  genofondiga 

etkaziladigan ekologik zarardir. 

Ekologik  huquqiy  tartib  —  tabiatni  muhofaza 

qilishga  qaratilgan  qonunlarning  ekologik  talablarini 

amalga  oshirish  bo’yicha  ekologik  huquq-buzarliklar 

tizimi,  Boshqacha  aytganda,  bu  ekologik  huquqiy 

normalar amal qilishining natijasidir. 

Ekologik  huquqiy  tartibning  tarkibiy  qismini 

ekologik  xavfsizlik  tashkil  etadi.  Ekologik  xavfsizlik 

insonning  hayoti  uchun  muhim  bo’lgan  ekologik 

manfaatlari,  avvalo,  uning  toza,  sog’lom  yashashi 

uchun  qulay  atrof  tabiiy  muhitta  ega  bo’lish 

huquqidan kelib chiquvchi ximoyalanganlik holatidir.