Hayot faoliyati xavfsizligi (O`quv qo`llanma) toshkent 2019

2. Ishni bajarish tartibi
Havoning haroratini aniqlash. Ish joyi havosining haroratini aniqlash uchun simobli va spirtli termometrlar ishlatiladi. Bundan tashqari ma’lum vaqt oralig`ida havoning o`zgarishini hisobga olib, yozib borish uchun temograflardan ham foydalaniladi. Simobli termometr yordamida ish joyi havosining harorati aniqlanganda, termometr ko`rsatkichi 8...10 minutdan keyin yozib olinadi. Juft termometrlar asosan issiqlik nurlanishi mavjud bo`lgan muhitlarda ishlatiladi. U asosan ikkita simobli termometrdan tashkil topgan bo`lib, birinchi termometrning simob to`ldirilgan pastki uchi qora rangga, ikkinchi termometrning simobli uchi esa kumush rangga bo`yalgan bo`ladi. Xona havosining haqiqiy harorati quyidagi formula bo`yicha aniqlanadi:
t <sub>ҳ</sub>=t<sub>қ</sub> - k(t<sub>қ</sub>-t<sub>к</sub>)
bu yerda t <sub>ҳ</sub> - havoning harorati, ˚s;
t<sub>қ</sub> - qoraga bo`yalgan termometrning ko`rsatishi, ˚s;
t<sub>к</sub> - kumush rangga bo`yalgan termometrning ko`rsatishi, ˚s;
k- termometrning o`zgarmas koeffitsiyenti.

7.1-rasm. Juft termometr
Termograflardan (M-16S, M-16N) havo haroratining ma’lum bir muddat oralig`ida, masalan, bir sutkalik yoki bir haftalik o`zgarishini qayd qilib borish maqsadida foydalaniladi.
Havoning nisbiy namligini aniqlash. Havoning «absolyut» namligining, «maksimal» namligiga bo`lgan nisbatining foizdagi ifodasi nisbiy namlik deb ataladi va qo`yidagicha aniqlanadi.
R=
Bu yerda A - havoning «absolyut» namligi, gr/m3;
Р_mах - havoning «maksimal» namligi, gr/m³.
Havoning nisbiy namligini aniqlash uchun psixrometr, gigrometr, gigrograflardan foydalaniladi. Psixrometr asosan ikkita bir xil simobli termometrdan tashkil topgan bo`lib, ulardan birining simobli pastki uchi suv bilan namlangan paxta yoki marli bilan o`rab qo`yiladi. Birinchi termometr (namlangan termometr)ning ko`rsatkichi doim ikkinchi termometrning ko`rsatkichidan past bo`ladi. Ushbu termometrlar ko`rsatkichlari orasidagi farqga asoslanib havoning nisbiy namligi aniqlanadi.
Aspiratsion psixrometr o`zining havo kanallari va ventilyatori borligi bilan Avgust psixrometridan farq qiladi. Bu psixrometrga o`rnatilgan MV-4M ventilyatori mexanik ravishda, M-34 ventilyatori esa elektr toki yordamida harakatga keltiriladi.