Hayot faoliyati

XII MAVZU. AHOLIGA RADIATSIYANING ZARARLI 
TA’SIRI VA UNDAN HIMOYALANISH YO‘LLARI 
Insonda radiatsiyaviy ta’sir turli organlar (asab tizimi, oshqozon- 
ichak yo‘llari)ning hayotiy funksiyalari buzilishi va 
ionlangan nurlanishlar ta’siri ostidagi nurlanish kasalliklarining 
rivojlanishida namoyon bo‘ladi. 
Radioaktiv ifloslanish alfa, betta va gamma ionlangan 
nurlanishdan kelib chiqadi va avariya paytida qayd etish qiyin 
bo‘lgan elementlar ajralib chiqishi va yadro reaksiyasi 
hosilalarining 
bo‘linishi (radioaktiv qurum, chang, yadro mahsuloti 
bo‘laklari), shuningdek, turli radioaktiv materiallar va jismlar 
(masalan, tuproq) tashkil topishida namoyon bo‘ladi. 
Oldini olish tadbirlari. 
Turar joyingiz yaqinida radiatsion 
xavfli obyektlar mavjudligini aniqlang hamda ular to‘g‘risida 
yanada to‘liq va aniq ma’lumotlarga ega bo‘ling. Sizni 
qiziqtirayotgan radiatsion xavfli obyektdagi avariyalar vaqtida 
aholini ogohlantirishning usul va vositalari haqida favqulodda 
vaziyatlar boshqarmasi hamda bo‘limlaridan surishtirib biling va 
tegishli uskunalarning sozligiga ishonch hosil qiling. 
Radiatsion avariya vaqtida sizning harakat tartibingiz 
to‘g‘risidagi ko‘rsatmalarni o‘rganib chiqing. 
Avariya 
paytida qo‘llaniladigan zarur vositalar zaxiralarini 

---

113 
(germetiklash materiallari, yod preparatlari, oziq-ovqat, suv va 
h. k.) to‘plang. 
Radiatsion avariya to
‘
g
‘
risida ogohlantirish berilganda 
qanday harakat qilish lozim? 
Ko‘chada bo‘lgan vaqtingizda 
nafas y
o‘llaringizni dastro‘mol (sharf) bilan muhofaza qiling va 
binoda berkinishga shoshiling. Pana joyga o‘tganingizdan so‘ng 
ustki va oyoq kiyimlaringizni yechib, plastik paketga joylang va 
dush qabul qiling. 
Deraza va eshiklarni yoping. Avariya to‘g‘risida qo‘shimcha 
ma’lumotlar va mahalliy ma’muriyatlar topshiriqlarini olish 
uchun televizor va radiopriyomniklarni ishlatib qo‘ying. 
123 
Shamollatish tuynuklari va derazalardagi yoriqlarni germetik 
zich yoping va zarurat bo‘lmasa ularga yaqinlashmang. Germetik 
sig‘imlarda suv zaxiralarini to‘plang. Ochiq qolgan mahsulotlarni 
polietilen plyonkalarga o‘rab muzlatgich (shkaf)ga 
joylab qo‘ying. 
Nafas yo‘llaringizni muhofaza qilish uchun respirator, 
paxta-
dokali bog‘lam yoki filtrlash xususiyatini oshirish 
maqsadida 
suvda namlangan matolardan tayyorlangan qo‘lbola 
muhofaza vositalaridan foydalaning. 
Ommaviy axborot vositalaridan zarur ko‘rsatmalarni olgach, 
yod profilaktikasini o‘tkazing. Bunda 7 kun mobaynida kaliy 
yodid tabletkasidan bittadan (0,125 g) ichib turing. 2 yoshgacha 
bo‘lgan yosh bolalar uchun esa tabletkaning 1/4 qismi (0,04 g) 
beriladi. Yodli kaliy bo‘lmagan taqdirda yodli eritmadan 
foydalaning. Bunda kattalar uchun 1 stakan suvga 3-5 tomchi 5 
%li yod eritmasi, bolalar uchun esa 1-2 tomchi aralashtiriladi.