|
Havo harakati va atmosfera bosimi.
Iqlim deganda muayyan joy uchun harakterli bо‘lgan va qup yillik kuzatishlar natijasida niqlangan о‘rtacha holati tushiniladi. Ob-havo deganda esa mazkur sharoitda vaqtinchalik meteriologik sharoit tushiniladi. Bunda о‘proq havo temperaturasi namligi, harakat tezligi, atmosfera bosimi, quyosh radiatsiyasining kuchlanishi, bulutlar va yog‘ingarchilik miqdori nazarda tutiladi. Lekin metereologik faktorlar tegishli о‘rtacha kattalik, u klimni mediko-biologik nuqtai nazardan yetarli darajada harakterlab bermaydi va unga tо‘la-tо‘kis gigiyenik baho berish uchun temperatura va boshqa kattaliklar tebranish ampletudasi va bular sodir bо‘ladigan muddatning eng kichik ahamiyatini ham bilish zarur.
Akklimatizatsiya – odam organizmining yangi iqlim sharoitiga kо‘nikish qobiliyati – akklimatizatsiya deyiladi. Akklimatizatsiya muammosi har-xil sharoitlari bilan farq qiladigan Yangi qator rayonlarning о‘zlashtirilishi tufayli aktual ahamiyatga ega bо‘lib qoladi. Bu mamlakatning har-xil oblastlarida, chet-ellarda musobaqa о‘tkazuvchi sportsmenlar uchun ham zarur
Mikroiqlim – bu termin chegaralangan maxsus joy territoriyasining iqlimini xarakterlaydi. Masalan: turar-joyning ba’zi bir aholi yashaydigan joylarida kurort, turistik lagerlardagi iqlim vahakazo. О‘ziga xos relyefi, yerning qatlami, kо‘kalamzorlashtirilganligi, suv havzasining mavjudligi, territoriyasining qurilish sistemasi va boshqalar tufayli qushni punktlarning mikroiqlim xususiyati har-xil bо‘lishi smumkin. Joyning mikroiqlim xususiyatlarini hisobga olish, turar-joy qurilishlari, sport inshootlari, maktab, kasalxonalar qurish uchun sanitariya taraflari jihatidan qulay joy tanlashga imkon beradi.
Keys № 6
Havoning harakati, bosim me'yorlari, havoning kimyoviy tarkibi haqida fikrlar bildiradilar.
1 Havoning harakati.
Havoning hamma qismi bir xilda isimaganligi sababli havo doimo harakatda bo`ladi. Bu harakat ikkita ko`rsatkich bilan ta'riflanadi. Yo`nalishi va tezligi. Havoni harakat yo`nalishi shamol qaysi tomondan esayotganligiga bog`liq bo`ladi va yer tomonlari (rumb) bilan o`lchanadi, yer tomonlarining bosh harflari bilan belgilanadi: Sh- shimol, J- janub, Shq- sharq, G`- g`arb. Bularning orasidagi rumb lar ikkita harf bilan ifodalanadi. Shunday qilib, hamma gorizont sakkizta rumbga bo`linadi: shimoliy sharq, sharq, janubiy sharq, janub, janubiy g`arb, g`arb, shimoliy g`arb, shimol. Qurilayotgan sport inshootlarini qurish uchun yil davomida havoni harakat yo`nalishi qaysi tomonga bo`lishi alohida amaliy ahamiyatga ega (sanoat korxonalari, qishloq xo`jalik ob'yektlari, tozalash inshootlari, avtomobil va temir yo`l inshootlari).
Havoni harakat tezligi. Bu havo massasini vaqt birligida bosib o`tgan yo`li bilan belgilanadi. Bunda masofa metrda vaqt soniyada olinadi. Havoni harakat tezligini gigiyena tomondan amaliy ahamiyati odamni issiqlik muvozanatiga o`zini ta'sirini ko`rsatadi. Havoni harakati natijasida konvektsiya usulida issiqlik yo`qotishni darajasiga ta'sir qilib (sovuq havo ta'sirida issiq havo ohista ketaboshlaydi) va bug`lanish usulida ham issiqlik sarf bo`ladi. Shamolning odamga ta'siri uning bir joydan boshqa joyga harakat qilishiga to`sqinlik qiladi. Bu holat odamda qo`shimcha energiya sarfiga olib keladi, hamda jismoniy ish samaradorligini kamaytiradi. Misol uchun kuchli shamolga qarshi yurayotgan odamni tezligini 25% ga kamaytiradi. Bundan tashqari kuchli kuchli shamol nafas olishga ta'sir ko`rsatib, uni qiyinlashtiradi, ritmini o`zgartiradi, nafas olish mushaklariga bo`lgan ishni kuchaytiradi. Nafas chirarayotgan vaqtda shamolni qarshiligini yengish kerak bo`ladi. Yozda diyorimizda eng yoqimli havoning harakat tezligi 1-4 m/s, issiqda sport bilan shug`ullangan vaqtda 2-3 m/s hisoblanadi. Sport zallarida havoni harakat tezligining ruxsat berilgan miqdori 0,5 m/s, kurash va stol tennisi zallarida havoning harakat tezligi 0,25 m/s dan oshmasligi kerak, yopiq suzish suv havzalarida 0,2 m/s bo`lishi lozim. Dush, kiyinish va massaj xonalarida havoning harakat tezligi 0,15 m/s bo`lishi kerak.
Atmosfera bosimi massa va og`irlikka ega bo`lib, yer yuzasiga va uni yuzida joylashgan buyumlarga va tirik jonzotlarga ma'lum bir miqdorda bosim ko`rsatib, atmosfera yoki barometrik bosim deyiladi. Yer yuzasida atmosfera yoki barometrik bosim doimiy emas, hamda bir xilda emas. Uni miqdori geografik sharoitga, yil fasliga, kunga va har xil atmosfera hodisalariga bog`liq bo`ladi.
Yuqoriga ko`tarilish bilan atmosfera bosimi kamayadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
