Хavflar daraхti”ni qurishni o’rganish reja: Umumiy ma’lumotlar

Ikkinchi bosqich
- xavfli holatlarning ketma-ketligini belgilash, xavflar va 
hodisalar daraxtini ko’rish. 
Uchinchi bosqich
- oqibatlarni tahlil qilish. 

---

Demak, xavflarning oldini olish yoki ulardan himoyalanish tadbirlarini ishlab 
chiqish ularni yuzaga keltiruvchi sabablarni aniqlashga, o’rganishga asoslangan. 
Yuzaga kelgan xavflar va ularning sabablari o’rtasida o’zaro sabab-oqibat 
bog’lanishi mavjud: xavf ma’lum bir sabab oqibatidir, u sabab esa, o’z navbatida, 
boshqa bir sabab oqibatidir va hokazo. Bu ketma-ketlik zanjirsimon davom etadi. 
Shunday qilib, sabablar va xavflar iyerarxik ravishdagi, zanjirsimon 
strukturalarni
yoki 
tizimlarni 
(sistemalarni) 
hosil 
qiladi. 
Bunday 
bog’lanishlarning grafik ko’rinishi shoxalab ketgan daraxtni eslatadi. Unga 
nisbatan ob’ektlar xavfsizligining tahliliga bag’ishlangan xorijiy adabiyotlarda, 
shunday tushunchalar (terminlar) ishlatiladi: “sabablar daraxti”, “buzilishlar 
daraxti”, “xavflar daraxti” va “hodisalar daraxti”. Ko’rilayotgan daraxtlarda qoida 
bo’yicha sabab va xavf shoxchalari mavjud bo’ladi. Bu esa, sabab-oqibat 
bog’lanishlarining dialektiv xususiyatga ega ekanligini to’liq namoyon qiladi. Bu 
shoxchalarni bir-biridan ajratish maqsadga muvofiq emas, ba’zida aslo iloji yo’q.. 
Shu sababli ob’ektlarning xavfsizligini tahlil qilish jarayonida hosil bo’lgan grafik 
ko’rinishlarni “sabablar va xavflar daraxtlari” deb nomlash aniqroq bo’ladi. 
“Daraxt”larni qurish turli ko’ngilsiz hodisalarning sabablarini aniqlashda juda 
katta samara beradigan usul hisoblanadi. “Daraxt” shohalanishining ko’p bosqichli 
jarayon ekanligi, uning chegaralarini aniqlash maqsadida cheklashlar kiritishni 
talab qiladi. Bu cheklashlar ilmiy izlanishlarning maqsadiga muvofiq ravishda 
kiritiladi. Umuman, shoxalanishning chegarasi yangi shoxalar hosil qilinishining 
mantiqiy jihatdan maqsadga muvofiqligi asosida aniqlanadi.