Haroratni o’zgarishi sababini o’lchash asbobida kelib chiqadigan xatolikni aniqlash re’ja I. Kirish

Mutloq (absolut) o‘lchash usuli. Bundan o‘lchangan miqdoming qiymati bevosita o‘lchash asbobining darajalangan (shkalasi) chizigidan olinadi. Bunda detalni masshtabli chizgich, shtangensirkul, mikrometr
va burchak o‘lchagich bilan o‘lchash misol bo‘la oladi
Nisbiy o’lchash usuli. Bu yerda o‘lchangan miqdor algebraik o‘lchash y o li bilan oldindan belgilangan o‘lchamdan qanchalik chetga chiqqanligi aniqlanadi. Har xil indikatorlar, optimetrlar, o‘ta sezgir va aniq o’lchash asboblari nisbiy oichash asboblariga kiradi.


2.3.O‘lchash xatoliklarining tabaqalanishi

O‘lchash xatoligi – o‘lchash natijasini chinakam (haqiqiy) qiymatdan chetlashuvini (og‘ishuvini) ifodalovchi o‘lchashning sifat mezoni. O‘lchash xatoliklari turli sabablarga ko‘ra turlicha ko‘rinishda namoyon bo‘lishi mumkin. Bu sabablar qatoriga quyidagilarni kiritishimiz mumkin: – o‘lchash vositasidan foydalanishda uni sozlashdan yoki sozlash darajasini siljishidan kelib chiquvchi sabablar; – o‘lchash obyektini o‘lchash joyiga (pozitsiyasiga) o‘rnatishdan kelib chiquvchi sabablar; – o‘lchash vositalarining zanjirida o‘lchash ma’lumotini olish, saqlash, o‘zgartirish va tavsiya etish bilan bog‘liq sabablar; – o‘lchash vositasi va ob’yektiga nisbatan tashqi ta’sirlar (harorat yoki bosimning o‘zgarishi, elektr va magnit maydonlarining ta’siri, turli tebranishlar va hokazolar)dan kelib chiquvchi sabablar; – o‘lchash obyektning xususiyatlaridan kelib chiquvchi sabablar; – operatorning malakasi va holatiga bog‘liq sabablar va shu kabilar. O‘lchash xatoliklarini kelib chiqish sabablarini tahlil qilishda eng avvalo o‘lchash natijasiga salmoqli ta’sir etuvchilarini aniqlash lozim bo‘ladi. O‘lchash xatoliklari u yoki bu xususiyatiga ko‘ra quyida keltirilgan turlarga bo‘linadi (3– rasm):

2– rasm. O‘lchash xatoliklarining turlarga bo‘linishi.

Absolyut xatolik. Bu xatolik kattalik qanday birliklarda ifodalanayotgan bo‘lsa, shu birlikda tavsiflanadi. Masalan, 0,2 V;1,5mkm va h.k. Mutlaq xatolikni quyidagicha aniqlanadi: