Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

ushbu shaxsni 

hokimiyat vakillariga topshirish

  deb ko‘rsatilgan qonuniy maqsadga 

qaratilganligida ushlash deb tan olinishi mumkin. Xuddi shu holatda, agar 

ushlashdan boshqacha maqsad ko‘zlangan bo‘lsa, u qonuniy deb qaralishi 

mumkin emas. Masalan, sudsiz o‘zboshimcha jazolash maqsadida amalga 

oshirilgan qisqa muddatli ozodlikdan  mahrum qilish ham noqonuniy deb 

tan olinadi.  

Tergov va sud organlari subyektning jinoiy qilmishni sodir etgan 

shaxsni ushlash harakatlarining maqsadini aniqlashga alohida e’tibor 

berishi lozim, u ushlashning qisqa muddatli bo‘lishi hamda ushlayotgan 

shaxsning ushlangan shaxsni darhol hokimiyat organlariga yetkazish 

zarurligini  anglab yetishi kabi jihatlardan kelib chiqib, aniqlanishini 

ko‘zda tutadi. Bunda ushlashning qisqa muddatli bo‘lishi va uning 

zarurligi har bir muayyan holatda ishning barcha holatlarini birgalikda 

hisobga olgan holda aniqlanadi (ushlash vaziyati, hokimiyat organining 

yaqinligi, ushlovchi shaxsning ushlangan shaxsni ushbu organlarga 

yetkazish imkoniyati, sodir etilgan qilmishning xavfli ekanligi va hokazo). 

Muayyan ishning holatlari ushlovchi shaxs tomonidan biror-bir mezon 

buzilganligidan dalolat bersa (masalan, ozodlikdan mahrum qilish asossiz 

uzoq davom etgan yoki avval ushlangan shaxs ozodlikda qonuniy 

bo‘lganligi shaxsga ma’lum bo‘lgan – tegishli ehtiyot chorasi tanlanganda 

417 

 

---

yoki jinoiy javobgarlikka tortish muddati tugaganda yoki ozodikdan 

mahrum etish bilan bog‘liq bo‘lmagan jazo tayinlanganda) tergov va sud 

organlari ushbu shaxsning qasdi yo‘naltirilganligi masalasini muhokama 

qilib, kerakli belgilari mavjud bo‘lganda uni tegishli jinoyat sodir etganligi 

uchun javobgarlikka tortishi lozim. 

Ijtimoiy xavfli qilmishni sodir etgan shaxsni ushlashda ushlovchi faqat 

uni hokimiyat organlariga berish maqsadini ko‘zlashi lozim. Bunday 

qonun aynan qaysi hokimiyat organlari haqida gap ketayotganligini 

aniqlamaydi. Shuning uchun ham jinoiy qilmishni sodir etgan shaxsni 

huquqni muhofaza qilish organlariga, ijroiya, qonun chiqaruvchi yoki sud 

hokimiyati organlari, tegishli muassasa, korxona ma’muriyatiga topshirish 

maqsadlari qonuniy deb tan olinishi lozim (masalan, tashkilot direktoriga, 

korxona rahbariga topshirish va hokazo). Ushlangan shaxsni ushbu 

tuzilmalarga yoki mansabdor shaxslarga yetkazish  maqsadini qo‘ygan 

holda ushlovchi shaxs ushlangan shaxsning tegishli hokimiyat organlariga 

yetkazilishini anglab yetadi. 

Ushlangan shaxsni tegishli hokimiyat vakillariga topshirish ham 

(masalan, ichki ishlar organlari xodimlariga, DXX vakillariga va hokazo) 

uni hokimiyat organlariga topshirish sifatida tan olinishi kerakligini qayd 

etish lozim. Ayni paytda, ushlangan shaxsni nokonstitutsiyaviy organlarga 

topshirish maqsadi qonuniy deb qaralishi mumkin emas. 

Maqsadi belgisiga ko‘ra, ushlash qonuniyligini tan olish uchun tergov 

va sud  organlari faqat ushlovchi shaxsning harakatlari tegishli 

yo‘naltirilganligini aniqlashi lozim. Bunda jinoiy qilmishni sodir etgan 

shaxsni hokimiyat organlariga topshirish sifatida amaliy natijasiga erishish 

talab etilmaydi (masalan, ko‘rilgan choralarga qaramay, ushlangan shaxs 

qochib ketgan, yashiringan hollarda va hokazo). Fuqaroda ushbu 

ko‘rsatilgan maqsadning bo‘lishi ham ko‘rib chiqilgan harakatlarga 

qonuniylik beradi, natijasi emas. 

Ushlashning barcha holatlarini puxta baholash ushlanayotgan shaxsga 

qonuniy tarzda zarar yetkazishdan uni o‘zboshimcha jazolashni to‘g‘ri 

ajratish uchun xizmat qiladi. Ijtimoiy xavfli qilmishni sodir etgan shaxsga 

zarar  yetkazishning haqiqiy maqsadlarini muayyan ishning barcha 

418 

 

---

holatlarini, jumladan, ushlovchi shaxsning faoliyati motivlari, ushlashning 

tanlangan usullari va vositalari, vaziyati, yetkazilgan zararning xarakteri va 

og‘irligi, shuningdek, qasdining qaratilganligidan dalolat beruvchi boshqa 

barcha holatlarni tahlil qilish asosida aniqlash lozim. 

Ushlash qonuniyligining mustaqil sharti faqat