Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

Jinoiy tajovuzning amalda boshlanishi

  deb, JK da javobgarlik 

ko‘zda tutilgan harakat yoki harakatsizlikning xronologik jihatdan birinchi 

elementining sodir etilishi, ya’ni jinoyat tarkibini amalga oshirish 

boshlanishi tan olinishi kerak. Bunda ushbu tarkibning tugallangan 

bo‘lishi, tajovuzchining qilmishida uning barcha alomatlari majvud 

bo‘lishi ahamiyatga ega emas. Masalan, o‘g‘rilik qilish, voqealarning 

keyingi rivojidan qat’i nazar, shaxsning o‘zga mulkni egallagan paytidan 

boshlanadi. 

Tajovuzning amalda tugallanishi

  esa zarar yetkazilishining xavfi 

tugagan yoki jinoiy oqibat yuzaga kelgan vaziyatni bildiradi.  

Tajovuzning amalda tugallanishi quyidagi hollarda aniqlanishi lozim: 

–  jinoyat tajovuzchining irodasiga bog‘liq bo‘lmagan holatlar tufayli 

(jinoyatga suiqasd) yoki uning irodasiga ko‘ra (jinoyatni sodir etishdan 

ixtiyoriy voz kechish) to‘xtatilgan bo‘lsa; 

– tajovuzchi o‘z maqsadiga yetgan bo‘lsa. 

Tajovuzning amalda tugallanishining vaqti muayyan qilmishning 

elementlari jamuljamligidan kelib chiqib aniqlanishi lozim, bunda 

tajovuzchining ijtimoiy xavfli maqsadiga obyektiv  yetganligi masalasi 

ustuvor bo‘lishi kerak. Shunday qilib, tajovuzchi o‘z jinoiy maqsadiga 

yetmagan bo‘lsa va u tajovuzning muayyan vaqtida unga erishishdan voz 

kechmagan bo‘lsa, u tugallangan deb e’tirof etilishi mumkin emas. 

«Zaruriy mudofaa holati tajovuz tugagandan so‘ng ham bo‘lishi 

mumkin, agar himoyalanuvchi ish holatlariga ko‘ra tajovuz tugagan vaqtni 

aniq anglay olmagan bo‘lsa. Xujum vaqtida ishlatilgan qurol va boshqa 

389 

 

---

ashyolarning tajovuzchidan himoyalanuvchining qo‘liga  o‘tib qolishining 

o‘zi tajovuz tugaganligidan dalolat bermaydi»

1

. 

Tajovuzchiga mudofaalanuvchi tajovuz amalda tugaganidan keyin 

yetkazilgan va himoya qilish vositalarini qo‘llashning zarurati ochiqdan-

ochiq qolmagan holda yetkazilgan bo‘lsa, mudofaalanuvchi umumiy 

asoslarda jinoiy javobgarlikka tortilishi lozim. Boshqacha aytganda, 

bunday vaziyatda zaruriy mudofaa mavjud bo‘lmaydi, chunki tugagan 

tajovuzga qarshi mudofaa umuman ortiqcha bo‘lib, mantiqan mumkin 

bo‘lmaydi. «Sudlanuvchining bunday harakatlariga to‘g‘ri huquqiy baho 

berish maqsadida sudlar yuz bergan voqeaning barcha holatlarini hisobga 

olib, bu harakatlar ular tomonidan ijtimoiy xavfli tajovuz sababli kuchli 

ruhiy hayajonlanish holatida sodir etilgan-etilmaganligini aniqlashlari 

zarur»

2

. 

Tajovuzni tavsiflaydigan zaruriy mudofaaning yakuniy sharti