Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

(JK 32-moddasi 2-qismi)

.  

«Qasddan takroran yoki ilgari sodir etilgan jinoyat uchun 

sudlangandan so‘ng qasddan yangi jinoyat sodir etilishi, agar birinchi 

jinoyat uchun jinoiy javobgarlikka tortish muddati o‘tib  ketgan, 

sudlanganlik belgilangan tartibda tugallangan yoki olib tashlangan yoxud 

shaxs muqaddam sodir etgan jinoiy xatti-harakat uchun qonunda 

javobgarlik bekor qilingan bo‘lsa, shuningdek, JK 65, 66, 66

1

, 68, 69, 70, 

71, 76-moddalariga binoan shaxs ilgari sodir etgan jinoyati uchun jinoiy 

javobgarlikdan va jazodan ozod etilgan bo‘lsa, jazoni og‘irlashtiruvchi 

holat sifatida e’tirof etilishi mumkin emas»

1

. 

Mohiyatan, jinoyatlarni turli vaqtlarda sodir etish subyektda jamiyatga 

qarshi qarashlar va motivlar barqarorligining guvohligi, aybdor shaxsining 

yuqori ijtimoiy xavfliligi ko‘rsatkichi bo‘lib hisoblanadi. Jinoyatlarni turli 

vaqtda sodir etish subyektning turli xil hayotiy vaziyatlarda bo‘lishi va 

1

 

Қаранг:  Ўзбекистон  Республикаси  Олий  суди  Пленумининг  2006  йил  3  февралдаги  «Судлар  томонидан 

жиноят учун жазо тайинлаш амалиёти тўғрисида»ги 1-сонли қарори, 10-банд // Тўплам, 2-жилд. – 228-б. 

355 

 

                                                           

---

ijtimoiy normalar hamda jinoyat qonuniga muvofiq, xulq-atvor variantini 

tanlash real imkoniyatiga ega bo‘la turib, qonun bilan taqiqlangan xulq-

atvorni tanlashini ko‘rsatadi. Har bir muayyan vaziyatda tegishli xulq-

atvorni tanlashda shaxs huquqqa xilof variantlarni tanlar ekan, bu 

jamiyatga qarshi harakatlari qarashlarining barqarorligi, muayyan hayotiy 

pozitsiyasi uning yuqori ijtimoiy xavfliligidan dalolat beradi. 

Takroriylikda faqat jinoyatchi shaxsi emas, balki sodir etilgan 

qilmishning  o‘zi ham katta ijtimoiy xavf tug‘diradi. Takroriylikni tashkil 

etuvchi ikkinchi va keyingi jinoyatlar katta xavf tug‘diradi, chunki jinoyat 

huquqi tomonidan qo‘riqlanadigan ijtimoiy munosabatlarga, ko‘p 

jabrlanuvchilarga katta ziyon yetkazadi. Bu holatni inobatga olgan holda, 

qonun chiqaruvchi takroranlikni ko‘p jinoyatlarning kvalifikatsiya 

qilinuvchi belgilariga kiritgan (masalan, JK 97-moddasi 2-qismi «r» bandi, 

118-moddasi 2-qismi «b» bandi, 135-moddasi 2-qismi «d» bandi va h.k.). 

Qoida tariqasida, takroran jinoyat sodir etish bir xil jinoyatlarni sodir 

etishni tashkil etadi; masalan, valyuta qimmatliklarini qonunga xilof 

ravishda olish yoki o‘tkazish (JK 177-moddasi) mazkur jinoyatni yana bir 

bor sodir etilgan holdagina takroran sodir etilgan deb topiladi yoki Jinoyat 

kodeksi  maxsus qismi moddasining bir qismi bo‘yicha, agarda mazkur 

moddada mazkur jinoyatlarga jinoiy javobgarlik belgilagan bo‘lsa 

(masalan, JK 228-, 248-, 273-moddalari)

1

. 

Jinoyat kodeksida nazarda tutilgan alohida hollarda, jinoyatni takroran 

sodir etish nafaqat bir xil, balki bir turdagi yoki turli turdagi jinoyatlarning 

birikuvidan tashkil topadi. Masalan, nomusga tegishdan (JK 118-moddasi) 

so‘ng sodir etilgan jinsiy ehtiyojni zo‘rlik ishlatib g‘ayritabiiy usulda 

qondirish (JK 119-moddasi) kabi bir turdagi jinoyatlarni aybdorning bu 

jinoyatlarning birortasi uchun ham sudlanmagan taqdirda takroran jinoyat 

sodir etish deb kvalifikatsiya qilish lozim. 

Bunga misol sifatida bir turdagi jinoyat tarkiblaridan darak beruvchi 

tarkiblar maxsus ko‘zda tutilgan mansabdorlik jinoyatlarini sodir etishni 

1 

Қаранг: Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2008 йил 15 майдаги «Бир неча жиноят содир 

этилганда  қилмишни  квалификация  қилишга  доир  масалалар  тўғрисида»ги  13-сонли  қарори,  2-банд  // 

Ўзбекистон Республикаси Олий судининг Ахборотномаси, 2008 й., 3-сон. – 13-б.

 

356 

 

                                                           

---

keltirish mumkin. Masalan, JK 210-moddasi 2-qismi «a» bandi, 211-

moddasi 2-qismi «a» bandi, 212-moddasi 2-qismi «a» bandi, 213-moddasi 

3-qismi «a» bandi. 

Javobgarlik Jinoyat kodeksi  maxsus qismi moddalarida alohida 

nazarda tutilgan va mazkur tajovuz maxsus qism turli boblariga tegishli 

jinoyatlarni sodir etish har xil turdagi jinoyatlarni takroran sodir etish deb 

topiladi. Boshqacha qilib aytganda, keyingi ijtimoiy xavfli qilmish turli xil 

turdosh  obyektlarga tajovuz qiladi. Jinoyat kodeksida mazkur tarkiblar 

juda ko‘p, ularga quyidagilar kiradi: JK 104-moddasi 3-qismi «b» bandi, 

105-moddasi 2-qismi «k» bandi JK 97-moddasi bilan birgalikda; JK 128-

moddasi 2-qismi «b» bandi JK 118- va 119-moddalari bilan birgalikda; JK 

131-moddasi 4-qismi «b» bandi JK 135- va 137-moddalari bilan birgalikda 

va boshqalar. 

Shaxsning sodir etgan jinoyatlardan birortasi uchun ham sudlanganlik 

faktining yo‘qligi  –  takroran jinoyat sodir etishni jinoyatlar retsidividan 

farqlashga imkon beruvchi asosiy belgilardan biridir. Mazkur  belgining 

mazmuni shundan iboratki, takroran jinoyat sodir etishni tashkil qiluvchi 

har bir jinoyat jinoiy-huquqiy oqibatga ega bo‘ladi. Bu shuni anglatadiki, 

jinoyatni takroran sodir etish faqatgina aybdor shaxs jinoiy javobgarlikka 

tortilmagan yoki Jinoyat kodeksi umumiy qismi XII bobi qoidalari asosida 

jinoiy javobgarlikdan ozod etilgan yoxud Jinoyat kodeksi umumiy qismi 

XIII bobida nazarda tutilgan holatlar asosida jazodan ozod etilgan 

hollardagina mavjud bo‘ladi. 

Sudlanganlik kabi jinoiy-huquqiy oqibat (uning aybdor shaxsdan olib 

tashlanmagan yoki o‘chmaganligi hollarida) faqat retsidivga, tabiiyki, bir 

qancha jinoyat sodir etishning mazkur shakliga tegishli shartlar mavjud 

bo‘lsa, tegishli bo‘ladi. 

Jinoyatni takroran sodir etish belgisi ko‘pgina moddalarda ijtimoiy 

xavfli qilmishning kvalifikatsiya belgisi bo‘lganligi sababli shaxs 

tomonidan sodir etilgan jinoyatlar mazkur holda Jinoyat kodeksi 

moddasining takroran jinoyatni sodir etish uchun jazoni nazarda tutuvchi 

tegishli qismi bo‘yicha kvalifikatsiya qilinadi. Muayyan jinoyat tarkibi 

konstruksiyasida mazkur baholovchi belgi nazarda tutilmagan bo‘lsa, 

qilmish sud tomonidan JK 56-moddasi 1-qismi «n» bandi asosida jazoni 

og‘irlashtiruvchi holat sifatida hisobga olinadi. 

357 

 

---

Takroran jinoyatni sodir etish belgilari tugallangan va tugallanmagan 

jinoyatlarga ham, shuningdek, ishtirokchilikda sodir etilgan jinoyatlarga 

ham tegishlidir. Qonunning mazkur qoidalaridan, tugallanmagan va 

ishtirokchilikda sodir etilgan jinoyatlar jinoiy jazoga sazovor xulq-atvor 

deb  topilar ekan, tegishli ravishda takroran jinoyatni sodir etish belgilari 

mavjudligida shaxs, Jinoyat kodeksining Maxsus qismi tegishli moddalari 

bo‘yicha Umumiy qism 25-moddasi (Tayyorgarlik yoki suiqasd) tegishli 

qismiga va takroran jinoyat sodir etish kvalifikatsiyasini nazarda tutuvchi 

Maxsus qism moddasi muayyan bandi va qismiga havola qilinib 

javobgarlikka tortiladi. Ishtirokchilikda sodir etilgan jinoyatlarga ham 

kvalifikatsiya qoidalari aybdorning roli va ishtirokchilik shakli 

ko‘rsatilgan holda qo‘llaniladi. 

Yuridik adabiyotda takroran jinoyatni sodir etishning ikki turi 

belgilangan: umumiy va maxsus.