Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

shaxsni sotib olish 

yoki aldash bunga misol bo‘ladi. Bu kabilar amaliyotda «buyurtma» 

jinoyatlar deb nomlanadi. Shu o‘rinda ta’kidlab o‘tish joizki, agar shaxs 

rag‘batlantirish orqali jinoiy niyatni yuzaga keltirsa, bunda dalolatchilik 

sifatida, agar unga alohida shartlar qo‘ysa, jinoyatni rejalashtirib, uning 

tartibini o‘rnatsa, bu faoliyat tashkilotchilik sifatida baholanishi, shaxsning 

o‘zi esa tashkilotchi deb topilishi shart. 

305 

 

---

Yuqorida sanab o‘tilgan dalolatchilikning barcha vositalari amaliyotda 

ko‘p uchraydi. Biroq, ular dalolatchilik vositasi sifatida muayyan 

sharoitda, aniq holatlarda tan olinishi kerak. O‘z navbatida, subyektning 

har qanday boshqa harakatlari, agar uning yordamida jinoyat 

bajaruvchisida ko‘zda tutilgan jinoiy niyatning amalga oshirilishiga 

qat’iylik va ishonch yuzaga kelgan hamda shakllangan bo‘lsa, dalolatchilik 

deb tan olinishi zarur. Ko‘zda tutilayotgan bajaruvchining  subyekt 

xususiyatlarini hisobga olgan holda dalolatchi do‘q-po‘pisa, xushomad, 

ba’zan esa ishora, yo‘l-yo‘lakay tashlangan so‘z kabilarga murojaat qilishi 

mumkin. 

Obyektiv tomondan dalolatchilik faqatgina muayyan bajaruvchini 

jinoyat sodir etishga qiziqtirishga yo‘naltirilgan faol harakatlar bilan 

ifodalanadi. Harakatsizlik natijasida shaxsni jinoyat sodir etishga jalb etish 

mumkin emas, harakatsizlik faqatgina jinoyat sodir etishga yordam berishi 

mumkin, bu esa dalolatchilik chegarasidan chiqadi va muayyan holatlarda 

yordamchilik bo‘ladi. Konklyudent rozilik yoki muayyan jinoyatga 

tayyorgarlik ko‘rish bilan bog‘liq bajaruvchining harakatlarini so‘zsiz 

qabul qilish dalolatchilik sifatida ko‘rilishi mumkin emas. 

Dalolatchilikning  subyekt  tomoni dalolatchi qanday harakat sodir 

etishidan qat’i nazar, bajaruvchida jinoyat sodir etish istagini uyg‘otishga 

va bu istakni so‘ndirmaslikka harakat qilishda ifodalanadi. Dalolatchi 

qilmishini kvalifikatsiya qilish va jinoiy javobgarlikka tortish uchun uning 

qanday  motivlar hamda maqsadlarda ish yuritganligining ahamiyati yo‘q. 

Shuning uchun u boshqa shaxsni keyinchalik uni fosh etish maqsadida 

jinoyat sodir etishga qiziqtirgan, ya’ni «jinoyat provokatsiyasi» holida ham 

javobgarlikka tortiladi. 

Dalolatchi, odatda, ishtirokchi-bajaruvchi tomonidan sodir etilgan 

muayyan jinoyat obyektiv tomonini tashkil etuvchi harakatlarni amalga 

oshirishda bevosita ishtirok etmaydi, dalolatchining harakatlari Jinoyat 

kodeksi Maxsus qismining bajaruvchi tomonidan sodir etilgan jinoyat 

uchun javobgarlikni nazarda tutuvchi moddasi bo‘yicha,