Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

 

 

146 

 

---

V BOB. JINOYAT OBYEKTI 

1-§. Jinoyat obyekti tushunchasi va ahamiyati 

JK Maxsus qismida nazarda tutilgan har qanday jinoyat kimgadir yoki 

nimagadir qaratilgan tajovuz hisoblanadi. 

NOTA BENE ! 

Jinoyat  obyekti

  –  jinoiy tajovuz qaratilgan va ana shu tajovuz orqali 

unga zarar yetkazilishi mumkin bo‘lgan ijtimoiy munosabatdir. 

 

Jinoyat  obyekti  jinoyat qonuni bilan qo‘riqlanadigan 

ijtimoiy 

munosabat

dir. Ushbu ijtimoiy munosabatlar 

JK 2-moddasida

  ma’lum 

qadriyatlar tariqasida hamda JK Maxsus qismi bo‘lim (8-bo‘limdan 

tashqari) va boblari nomlanishida ifodalangan. 

Ijtimoiy munosabatlar insonlar o‘rtasida ularning hayoti faoliyati 

jarayonida vujudga keladigan aloqalardir. Ijtimoiy munosabatlar 

jamiyatning mavjudligi jarayonida shakllanib boradi. Ular qonun tufayli, 

jumladan, jinoyat qonuni tufayli yuzaga kelmaydi, ammo qonun ularning 

rivojlanishi, shakllanishi va shaxs, jamiyat va davlat manfaatlari bilan 

mosligini mustahkamlashga zamin yaratishi mumkin. 

Ijtimoiy munosabatlarni jinoyat qonuni o‘z himoyasiga olganida, ular 

jinoyat-huquqiy muhofaza obyekti deb e’lon qilinadi va ma’lum shartlarda 

potentsial jinoyat obyekti  bo‘lishi mumkin, shuningdek, bir ijtimoiy 

munosabat bir yoki bir necha jinoyat obyekti bo‘lishi mumkin. 

Jinoyat sodir etilayotganda jinoyat-huquqiy norma buziladi. Ammo u 

ikkilamchi, chunki doimo ijtimoiy munosabat birlamchidir. Zero, jinoyat-

huquqiy norma ijtimoiy munosabatni muhofaza qilish uchungina 

mavjuddir. Jinoyat jinoyat-huquqiy normani buzishga emas, balki ijtimoiy 

munosabatga zarar yetkazishga qaratiladi. Jinoyat obyekti  esa, jinoyat 

zarar yetkazadigan yoki zarar yetkazishi mumkin bo‘lgan narsadir.  

Bu holatda obyektni moddiy deb o‘ylamaslik lozim. Jinoyat obyekti – 

ijtimoiy kategoriya va u hech qanday moddiy alomatlarga ega emas, 

ijtimoiy munosabatlar esa, xuddi shunday kategoriyadir. 

147 

 

---

Bir qator hollarda, masalan, xususiy mulk huquqi fuqarolik huquqi 

yoki boshqa huquq sohalarida ijtimoiy munosabatlar huquqning boshqa 

tarmoqlari normalarida belgilab qo‘yiladi. 

Ijtimoiy munosabat jinoyat obyekti  sifatida bir necha tarkibiy 

elementlarga ega bo‘lib, ular quyidagilardan iborat: 

– ijtimoiy munosabat mavjudligining sababi bo‘lgan predmet; 

– ijtimoiy munosabat subyekti; 

– ijtimoiy munosabat tarkibi sifatida ijtimoiy aloqa. 

Jinoyat obyekti sifatida ijtimoiy munosabatlarga bir qator belgilar xos 

bo‘lib, ular yordamida jinoyat obyekti  deb e’lon qilingan ijtimoiy 

munosabatlarni ajratish, ularning mohiyatini ochish, ularning boshqa 

jinoyat-huquqiy kategoriyalar bilan chegarasini belgilash va nihoyat, 

jinoyat obyektiga yetkaziladigan zarar xususiyatini aniqlash mumkin. 

Birinchidan, jinoyat obyekti deb e’lon qilingan ijtimoiy munosabatlar 

o‘zida jamiyatda yuzaga kelgan qimmatli mezon asoslarini tasvirlaydi. 

Jinoyat  qonunida belgilangan muhofaza obyektlarining qanchalik qattiq 

qo‘riqlanishiga qarab, jamiyatdagi eng muhim, birinchi darajali ijtimoiy 

munosabatlarni bilib olish mumkin. Bu ko‘p jihatdan ijtimoiy 

munosabatlarni muhofaza qiluvchi normalar ketma-ketligiga ham bog‘liq. 

Xususan, qonunchilik bu ketma-ketlikni