Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

Sababiy bog‘lanishga nisbatan xato

  sodir etilgan ijtimoiy xavfli 

qilmish bilan  kelib chiqqan oqibat o‘rtasidagi sababiy bog‘lanishning 

voqealar rivojlanishi tufayli noto‘g‘ri tasavvur qilinishi hisoblanadi. Bu 

turdagi xatoning jinoiy javobgarlik masalasiga ta’sir qilishi oqibat aybdor 

qasdi bilan qamrab olinib, kelib chiqqan oqibat uning sodir etmoqchi 

bo‘lgan harakatlari natijasida emas, balki boshqa bir harakat natijasida 

yuzaga keladi. Boshqacha so‘z bilan aytganda, qasd hamma detallarni 

emas, balki umumiy rivojlanish qoidalari asosidagi detallarni anglay oladi. 

Sababiy bog‘lanishning umumiy rivojlanishiga nisbatan  xato nazarda 

tutilgan jinoiy oqibat kelib chiqsa, ayb shakli va jinoyatning 

kvalifikatsiyasiga  ta’sir etmaydi. Ayrim hollarda sababiy bog‘liqlik 

rivojlanishining qoidalariga nisbatan xato qasdni inkor qiladi, ammo 

subyekt  kelib chiqqan oqibatni oldindan ko‘ra bilishi shart yoki mumkin 

bo‘lgan hollarda ehtiyotsizlik orqasida jinoiy javobgarlikka sabab 

bo‘lishiga asos bo‘ladi. Masalan, avtomobilni boshqarayotgan tajribasiz 

haydovchi burilishda to‘satdan qattiq tormoz berib, yo‘l chetidagi 

shag‘alga sirg‘angan mashina birdan burilishi natijasida avtomashina 

ichidagi yo‘lovchilar turli darajada tan jarohatlari olishdi. Mazkur holatda 

haydovchining zarur malakaga ega emasligi, sababiy bog‘lanish 

227 

 

---

rivojlanishi bilan to‘liq qamrab olinmaganligi uchun shaxs yuz berishi 

mumkin bo‘lgan ijtimoiy xavfli oqibatni oldindan ko‘ra bilmagan, o‘z 

navbatida, haydovchi mazkur holatni oldindan ko‘ra bilishi mumkin yoki 

lozim edi. Boshqa hollarda sababiy bog‘lanishning rivojlanishi jinoyatni 

kvalifikatsiya qilishda ta’sir etishi mumkin. Bu ijtimoiy xavfli oqibat qasd 

bilan qamrab olinadi, lekin u sodir etmoqchi bo‘lgan  harakat bilan emas, 

balki boshqa bir harakat natijasida yuzaga kelishi mumkin.