Harbiy-texnik instituti konstitutsiyaviy huquq

5-§. Siyosiy va mafkuraviy xilma-xillik – demokratiya sharti 
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 12-moddasida 
“O‘zbekiston Respublikasida ijtimoiy hayot siyosiy institutlar, mafkuralar 
va fikrlarning xilma-xilligi asosida rivojlanadi. Hech qaysi mafkura davlat 
mafkurasi sifatida o‘rnatilishi mumkin emas”, deb mustahkamlanishi 
davlatimizning demokratik mohiyatidan kelib chiqadi.
Ma’lumki, har qanday adolatli, demokratik davlatda fuqarolarning 
erkin fikrlash huquqi kafolatlangan bo‘ladi. Insonning erkin fikrlash, o‘z 
aql-idroki, qobiliyati, olgan bilimlaridan erkin foydalanish imkoniyatiga 
ega bo‘lishi davlatda shaxs haqiqiy erkinligining yorqin ifodasidir.
Albatta, erkin fikrlash bor joyda fikrlar xilma-xil bo‘ladi va turli 
mafkuralar, siyosiy institutlar, harakatlar paydo bo‘lishi mumkin.
Darvoqe, biz mafkura haqida so‘z yuritar ekanmiz, uning mohiyati 
nima ekanligini ham qisqacha bilib olishimiz zarur. Mafkura – bu ma’lum 
tizimga solingan g‘oyalar, qarashlar, fikrlar majmuidir. Har qanday 
mafkura muayyan ijtimoiy tabaqa, guruh, millatning o‘tmishiga, 
bugungi kuniga va kelajagiga qaratilgan qarashlari yig‘indisidan iborat. 
Rus tilida mafkurani ideologiya deyishadi. Bu grekcha “idea” va “logiya” 
so‘zlaridan kelib chiqqan bo‘lib, aslida “g‘oya” va “ta’limot” degan 
ma’noni anglatadi. 
O‘zbekiston mustaqillikka erishgandan so‘ng o‘z taraqqiyot va istiqlol 
yo‘lini mustaqil va erkin belgilab oldi. Endilikda mustaqil davlatning 
siyosiy, iqtisodiy va ma’naviy poydevorini yaratish asosiy vazifa bo‘lib 
qolgan. Bunda bizga eski, zo‘ravonlik bilan o‘rnatilgan kommunistik 
mafkura mutlaqo to‘g‘ri kelmay, millatimizni birlashtiradigan, 
jipslashtiradigan mafkuraga muhtojlik yaqqol sezilib qoldi. Bir so‘z
bilan aytganda, milliy mafkuramizni yaratish dolzarb masalaga aylandi. 

---

82 
Shu yo‘lda qo‘yilgan dadil qadam bu tariximizda birinchi marta 
Konstitutsiyamizning 12-moddasida belgilangan me’yor bo‘ldi. Unda ilk 
bor O‘zbekistonning ijtimoiy hayoti siyosiy institutlar, mafkuralar va 
fikrlarning xilma-xilligi asosida rivojlanishi belgilandi. Demak, bu 
bilan bitta mafkuraning, bitta dunyoqarashning yakkahokimligidan 
qat’iyan voz kechildi.
Konstitutsiyamizning aynan shu moddasi jamiyatimizda turli sinf, 
toifa, millat va elatlarning manfaatlarini ifodalovchi siyosiy partiyalar, 
uyushmalar va ularning mafkuralari bo‘lishi mumkinligini qonuniy 
mustahkamlaydi. 
Mamlakatda hech qaysi mafkura davlat mafkurasi sifatida tan 
olinmaydi va hatto o‘rnatilishi ham mumkin emas. Respublikamizda 
ijtimoiy hayotni rivojlantirishning muhim yo‘li bu demokratiyaga 
asoslangan turli siyosiy institutlar, mafkuralar va fikrlarning xilma-xilligi 
asosida rivojlanar ekan turli mafkuralar va fikrlar davlat va jamiyat 
xavfsizligiga tajovuz etmasligi, o‘z navbatida jamiyatni iqtisodiy, 
madaniy, ijtimoiy-siyosiy jihatdan rivojlantirishga hissa qo‘shmog‘i 
lozimdir. Har qanday jamiyatning ijtimoiy hayotini turli fikrlar, 
g‘oyalar, siyosiy institutlar orqali rivojlantirish, shakllantirish mumkin 
ekan, respublikamizda ham o‘z navbatida ijtimoiy hayot shu yo‘sinda 
shakllanib boradi. Insonning erkin fikrlash, o‘z aql idroki, qobiliyati,
olgan bilimlaridan erkin foydalanish imkoniyatiga ega bo‘lishi davlatda 
shaxs haqiqiy erkinligining yorqin ifodasidir. Har qanday mafkura 
muayyan ijtimoiy tabaqa, guruh, millatning o‘tmishiga, bugungi kuniga va 
kelajagiga qaratilgan qarashlari yig‘indisidan iborat. Har qanday 
davlatning demokratik, huquqiyligi yoki zulmkor, zo‘ravonligini 
baholashda ko‘pincha unda shaxsiy daxlsizlik kafolatlanganligiga, 
mustaqil sud mavjudligiga, sud hokimiyatining mamlakatdagi o‘rni va 
obro‘siga e’tibor qilinadi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M. Mirziyoyev 2017-yil
12-iyuldagi Oliy Majlis palatalari, siyosiy partiyalar hamda O‘zbekiston 
Ekologik harakati vakillari bilan o‘tkazgan uchrashuvdaquyidagi fikrlarga 
to‘xtalib o‘tgan edilar: “Bugun zamonning o‘zi siyosiy partiyalarning ish 
uslubini tubdan o‘zgartirish, ularning aholi, elektorat bilan muloqotini 
tizimli yo‘lga qo‘yishni talab etmoqda. Endi “mudrab yotgan” siyosiy