Harbiy-texnik instituti konstitutsiyaviy huquq

–birinchidan,
O’zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti 
tomonidan ishlab chiqilgan va hayotga tatbiq etilayotgan taraqqiyotning 
“o’zbek modeli” har qanday islohot bosqichma-bosqich, ya’ni 
tadrijiy-evolyutsion yo’l bilan amalga oshirilishi lozimligini ko’rsatadi. 
Ikki palatali parlamentga o’tish ham mazkur tamoyilga asoslangan holda
asta-sekinlik bilan amalga oshirilishi lozim edi; 
–ikkinchidan,
parlamentarizm nazariyasi va tarixidan ma’lumki, bir 
palatali parlament, avvalo, uni shakllantirish mexanizmi bilan, qolaversa, 
qonun hujjatlarini tez qabul qilishi bilan muayyan afzalliklarga ega. 
Mustaqillikning ilk davrlarida biz uchun eng muhim vazifa – amalga 
oshirilishi lozim bo’lgan islohotlarning huquqiy asoslarini imkon qadar 
tezroq yaratishdan iborat edi. Qariyb o’n yil davomida bu borada zarur 
qonun hujjjatlari qabul qilindi va kuchga kiritildi. Endilikda qonun 
chiqaruvchi organ oldida turgan ustuvor vazifa – qonunchilik tizimini 
yanada takomillashtirishdan iborat bo’lib qoldi. Bu esa, professional 
parlament tomonidangina amalga oshirilishi mumkin edi; 
–uchinchidan,
XX asrning 90-yillarida O’zbekistonda deyarli hech 
kim ikki palatali parlamentning mohiyatini to’la anglab yetmas edi. 
Parlamentarizm sohasida yetarli tajribaning mavjud emasligi, ikki palatali 
parlamentning ishlash mexanizmini yaxshi tushunmaslik, aytaylik, qo’shni 
Qirg’iziston Respublikasidagi singari palatalararo o’zaro bir-birini 
tushunmaslikka yoki Rossiya Federatsiyasidagi singari quyi palata va 
hukumat o’rtasidagi ziddiyatlarga sabab bo’lishi mumkin edi. 
Qonun ijodkorligi, professional parlament borasida tajribaning 
yo’qligi, puxta o’ylanmasdan, shoshma-shosharlik bilan tashkil etilgan 
milliy parlament alal-oqibat qonun chiqaruvchi hokimiyatni inqirozga olib 
keldi: Rossiya Federatsiyasida parlament tarqatib yuborildi (90-yillar 
boshlari), Qirg’iziston Respublikasida ikki palatali parlamentdan voz 
kechildi; 
–to’rtinchidan,
sobiq Ittifoq davrida amalda bo’lgan tartibga ko’ra, 
deputatlarning eng asosiy vazifasi davriy o’tkaziladigan sessiyalarda 
qonunni ma’qullab ovoz berishdan iborat bo’lib qolgan edi. Qabul 
qilinayotgan qonunlar Ittifoq Oliy Soveti tomonidan qabul qilingan 
“asoslar” bilan deyarli bir xil bo’lib, ularga o’zgartirish deyarli 
kiritilmasdi. Kamdan-kam hollarda qabul qilinadigan “mahalliy” 
qonunlarni ishlab chiqish va tahrir qilish bilan esa, ijro etuvchi hokimiyat 
organlari va parlament devonining yuridik xizmati shug’ullanar edi. 

---

443 
Bunday sharoitda professional parlament yoki palata xususida gap ham 
bo’lishi mumkin emas edi. Shuning uchun ham dastlab Oliy Majlisda 
doimiy ishlovchi deputatlar soni ko’paytirib borildi, ularga qonun 
ijodkorligi bilan doimiy shug’ullanish vazifasi topshirildi.
–beshinchidan,
2000-yilga kelib O’zbekistonda davlat hokimiyati, 
Konstitutsiyaning 11-moddasiga muvofiq, hokimiyat tarmoqlari o’rtasida 
o’zaro tiyib turish va manfaatlar muvozanatining samarali tizimini joriy 
etishdan iborat bo’lib qoldi. Bu ham, eng avvalo, parlament faoliyatini 
qayta tashkil etish, parlament nazoratini kuchaytirish, qonun chiqaruvchi 
va ijro etuvchi hokimiyatlar o’rtasida o’zarolik prinsipini joriy etish orqali 
amalga oshirilishi mumkin edi.