Harbiy-texnik instituti konstitutsiyaviy huquq

“O’zbekiston Respublikasi davlat hokimiyatining tizimi – 
hokimiyatning qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyatiga 
bo’linishi prinsipiga asoslanadi”
. Hokimiyatlar bo’linishi prinsipining 
mavjud bo’lishi tufayli davlat hokimiyatining tizimida davlat 
hokimiyatining organlari bir-birini tiyib turishga va nazorat qilishga yo’l 
ochib beradigan va bir shaxs yoki organning qo’lida hokimiyatning 
to’planishiga imkon bermaydigan davlat hokimiyatining organlari 
o’rtasida o’zaro munosabatlar tartibi o’rnatiladi. Hokimiyatning har bir 
tarmog’i (qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud) mustaqil va o’z 
vakolatlarini amalga oshirishda erkin hisoblanadi, hokimiyatning hech 
qaysi tarmog’i hokimiyatning boshqa tarmog’i vazifalarini o’z zimmasiga 
yuklatishga haqli emas. Barcha davlat organlari o’z vakolat doirasida 
faoliyatini amalga oshiradi. Shu bilan birga, hokimiyatning barcha 
tarmoqlari bir-biriga bog’liqdir, ular birgalikda harakat qiladilar va yaxlit 
davlat mexanizmini vujudga keltiradilar. 
Hokimiyatlar bo’linishi prinsipi davlat hokimiyatini tashkil etish va 
amalga oshirishda davlat hokimiyatining organlari bir-birini tiyib turishi 
va muvozanatni saqlash mexanizmining o’rnatilishini nazarda tutadi, 
qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyati organlarining mustaqil 
harakat qilishini va mustahkam aloqada ishlashini ta’minlaydi. Shu 
sababli, davlatda avtoritar va totalitar intilishlarning rivojlanishiga 
qarshilik qiladigan, jamiyatda erkinlikni, inson va fuqaroning huquq va 
erkinliklarini ta’minlaydigan qo’shimcha huquqiy kafolatlar yuzaga 
keladi. 
Ta’kidlash joizki, O’zbekiston Respublikasi inson huquqlari bo’yicha 
70 ta asosiy hujjatga qo’shildi, BMT tomonidan ushbu sohada qabul 
qilingan 10 ta asosiy xalqaro shartnoma ishtirokchisiga aylandi.
259
. 
Yurtimizda amalga oshirilayotgan sud-huquq islohoti fuqarolarning 
huquq, erkinlik va qonuniy manfaatlarini himoya qilishda huquq va sud 
259
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
2018 
йил
5 
майдаги
“
Инсон
ҳуқуқлари
умумжаҳондекларацияси
қабул
қилинганининг
70 
йиллигига
бағишланган
тадбирлар
Дастури
тўғрисида
”
ги
Фармони
// "
Халқ
сўзи
", 2018 
йил
9 
май

---

608 
hokimiyatining birligini ko’zda tutadi. Jumladan, 2017–2021-yillarda 
O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor 
yo’nalishi bo’yicha Harakatlar strategiyasida ham qonun ustuvorligini 
ta’minlash va sud-huquq tizimini yanada isloh qilishga yo’naltirilgan sud 
hokimiyatining chinakam mustaqilligini hamda fuqarolarning huquq va 
erkinliklarini ishonchli himoya qilish kafolatlarini mustahkamlash, 
ma’muriy, jinoyat, fuqarolik va xo’jalik qonunchiligini, jinoyatchilikka 
qarshi kurashish va huquqbuzarliklarning oldini olish tizimi samarasini 
oshirish, sud jarayonida tortishuv tamoyilini to’laqonli joriy etish, yuridik 
yordam va huquqiy xizmatlar sifatini tubdan yaxshilash nazarda tutilgan. 
Huquq va sud hokimiyatining o’zaro aloqasi mustaqil sudyalarning 
faqat qonunga bo’ysunishini sud hokimiyati mustaqilligining asosiy sharti 
sifatida nazarda tutgan O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining
106- va 112-moddalarida o’z aksini topgan. Bu holat, o’z navbatida, 
fuqarolarning huquq va erkinliklarini himoya qilish bo’yicha odil 
sudlovning xolisligini ta’minlashga xizmat qiladi. 
Sudlarda konstitutsiyaviy nazorat qilish vazifasi paydo bo’lishi – 
alohida e’tiborga ega. Ta’kidlash joizki, sudning huquqni qo’llaydigan 
subyekt sifatida asosiy vazifasi (va sud hokimiyati mavjudligi belgisi) odil 
sudlovni amalga oshirish orqali Konstitutsiya va qonunning ustunligini 
ta’minlashdir. Jamiyat ham, davlat ham mustaqil va xolis sud yo’qligida 
huquqiy bo’la olmaydi. Konstitutsiyaviy nazorat qilish vazifasining 
amalga oshirilishi natijasida davlat sud hokimiyatining boshqa 
tarmoqlariga ta’sir etish, ular tomonidan qabul qilingan qarorlarni bekor 
qilish imkoniga ega bo’ladi. 
Konstitutsiyaviy nazorat qilish vazifasini Konstitutsiyaviy sud 
amalga oshiradi. Ushbu sud qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi 
hokimiyatlarning hujjatlari Konstitutsiyaga qanchalik mosligiga doir 
ishlarni ko’rganida va xulosalar berganida faqat O’zbekiston 
Respublikasi Konstitutsiyasining normalariga rioya qilganligi uchun 
umumiy va xo’jalik yurisdiksiya sudlaridan farq qiladi. 
S