Harbiy sharoitda terapevtik yordam. Harbiy dala sharoiti haqida umumiy tushuncha. Harbiy sharoitda yaradorlarga terapevtik yordam ko’rsatish tartibi va bosqichlari. Terapevtik yordamga muxtoj bo’lgan bemorlarni asosiy kontingenti

TIBBIY NAZORATDAN UTKAZISH NING 
TARTIB VA USULLARI 
Harbiy xizmatga yaroqlilik mutlaqo soglom bo’lishni talab qilmaydi. Kishi 
o’z salomatligidagi ayrim kamchiliklar bilan ham armiyada xizmat qilishi mumkin. 
Bundan tashqari, turli xil qo’shin turlariga qarab armiyaga chaqiriluvchilar 
soglgiga talab ham har xil bo’ladi, Shunga ko’ra harbiy-tibbiy nazorat nihoyatda 
sinchiklab, har bir harbiy xizmatchi va xizmatga chaqiriluvchiga alohida 
yondashilgan holda olib boriladi. 
Tibbiy nazorat paytida kasallik tarixi, avval bipop dard bilan ogrigan-
ogrimaganligi aniqlanadi.Tana o’lchamlari o’rganilib, yurak-tomirlar faoliyati 
sinchiklab tekshiriladi (lozim bo’lsa, EKG olinadi). Upka holati tashqi nafas 
faoliyati bilan birgalikda tekshirilgach, qorin a’zolari paypaslab ko’riladi. Quloq 
tomoq, burun faoliyati tekshiriladi. Tibbiy nazoratdan o’tayotgan odamning qon va 
siydigi tahlilga olingach, o’pkasi flyuorografiya qilinadi. Ichki a’zolar kasalliklari 
aniqlanganda to’liq klinik tekshirish belgilanadi. 
Armiyada xizmat qiluvchilar va xizmatga chaqiriluvchilar uchun 
«kasalliklar va jismoniy kamchiliklar» ro’yxatining birinchi bo’limiga ko’ra: 
1.harbiy xizmatga yaroqli;2.harakatda bo’lmagan armiyadagi xizmatga yaroqli; 
3.tinch davrda xizmatga yaroqsiz, urush sharoitida qisman yaroqli; 4. harbiy 
xizmatdan chiqarish sharti bilan xizmatga yaroqsiz; 5. kasallik tufayli 2 oygacha 
xizmatdan ozod kilish, harbiy qismning o’zida 15 kungacha dam berish kerak, 
degan xulosaga kelinadi. 
Uchinchi bo’lim bo’yicha ofister, admiral va generallar nazoratidan 
o’tgach:1.xarbiy xizmatga yaroqli; 2.tinch davrda harakatda bo’lmagan armiya 
qismlarda xizmat qilishga yaroqli, urush davrida I darajali cheklangan holda 
yaroqli; 3.tinch davrda harbiy xizmatga yaroqsiz, urush sharoitida ikkinchi darajali 
tarzda yaroqli;, 4.harbiy hisobdan chiqarish sharti bilan xizmatga yaroqsiz; d) 
kasallik tufayli vaqtrncha harbiy xizmatdan bo’shatish (30 kungacha) yoki 
vaqtincha xizmatdan ozod qilish (10 kungach) xulosasiga kelinadi. Bundan 
tashqari urush sharoitida (6—12 oydan so’ng qayta komissiyadan o’tkazish sharti 
bilan) harbiy xizmatga yaroqsiz, degan xulosa xam berilishi mumkin.Uchinchi 

---

bo’lim qurolli kuchlarda ofister, general va admirallarni imkoni boricha ko’proq 
saqlab qolishga qaratilgan. 
«Kasalliklar va jismoniy kamchiliklar» ro’yxati 118 bo’limdan iborat bo’lib, 
undagi 16—32 bo’limlar ichki a’zolar kasalliklariga taalluqli. Xar bir bo’limga uni 
qanday qo’llash xaqida tushuntirish ilova qilingan. 
Harbiy-tibbiy ekspertiza mas’uliyatli va zarur xizmatlardan hisoblanadi. Bu 
coxa bilan shugullanuvchi shifokor yuqori malakali mutaxassis bo’lishi kerak. 
Jangovar holatlarda birinchi terapiya yordamini ko’rsatishdan iborat