Harbiy-dala terapiya

Nurlanishli shikastlanishlar patogenezi: 
1.
Ionlovchi nurlanishni bevosita ta’siri (to’g’ridan-to’g’ri va bilvosita) organizm 
hujayra va to’qimalariga nurlanishga sezuvchan elementlar ko’proq 
shikastlanishiga olib keladi. 
2.
Toksik moddalarni qonda hosil bo’lishi va sirkulyatsiyasi, nurlanishni biologik 
ta’sirini kuchaytiradi 
3.
Neyroendokrin tizimning dezintegratsiyasi, ichki a’zolar faoliyatini 
boshqarishdagi ishtroki jarayoni buzilishiga olib keladi.

---

13 
Patologanatomik o’zgarishlar: 
1.
A’zolarda distrofik o’zgarishlar; 
2.
Ko’mikda normal hujayralar yo’qoladi; 
3.
Gemmoragik sindrom; 
4.
Infeksion asoratlar 
Nur kasalligining klinik belgilari ko’pgina omillarga bog’liq: a) nurlanish 
turlariga uning energiyasi va dozasiga; b) manbaning joylashishiga (tashqi 
manbadan alohida joylashgan, ichki radiaktiv moddani inkorporatsiysida); c) odam 
tanasi hajmida nurlanish dozasi tarqalishi turiga (teng barobar har xil tarqalishi, 
mahalliy), nurlanayotgan tana qismi joylashishiga; g) nurlanish dozasini vaqtida 
tarqalishiga (qisqa muddatli, uzoq ta’sirli, fraksiyalangan, uzoq muddatli oz – 
ozdan nurlanishga).
 
 
1.1 O’tkir nur kasalligi 
O’tkir nur kasalligi – bu organizmning polisindromli shikastlanishi bo’lib, bir 
davrning o’zida yoki juda qisqa vaqt ichida butun organizmni yoki uning katta 
qismini 1 grey va undan ortiq dozada nurlanishdan yuzaga kelgan funksional va 
organik o’zgarishlarga aytiladi. Kasallikni asosiy patologik o’zgarishlari 2-3 oy 
davom etadi.
Radiatsion shikastlanishlar ionlovchi nurlanishni turiga qarab, portlashning 
kuchiga qarab, nurlanishni odam tanasi hajmida tarqalishiga qarab o’zining 
patogenezi va klinik kechishi bilan farqlanadi. 
Tasnifi. 
Odamning o’tkir nur kasalligi zamonaviy tasnifi quyidagicha bo’ladi: 
1.
Etiologik omil bo’yicha, hisobga olib: 
1.
Nurlanish turi (gamma, neytron, rentgen, alfa, betta va x.k) uning kuchi 
va dozasi; 
2.
Manbaning joylashishi bo’yicha (tashqi - manbadan uzoqda joylashgan, 
shuningdek radiaktiv moddani teriga va shilliq pardalarga 
applikatsiyasida ; ichki – radiaktiv izotoplarni inkorporatsiyasida ); 
3.
Dozasi vaqt mobaynida taqsimlanishiga qarab (qisqa muddatli, davomli, 
fraksiyalashgan) 
II. O’tkir nurli shikastlanishlarning klinik tasnifi 
1.
Tarqalishi bo;yicha: 
a)
Organizmni umumiy radiatsion shikastlanishli o’tkir nur kasalligi 
b)
Organizmni ma’lum qismi ifodalangan shikastlanishli o’tkir nur 
kasalligi 

---

14 
c)
Mahalliy radiatsion shikastlanishlar 
2.
Og’irlik darajasini va nur kasalligini klinik kechishiga turiga qarab: 
a)
O’NK suyak ko’mik shakli; nurlanish 1 dan 10 Greygacha bo’lganda 
rivojlanish og’irlik darajasi bo’yicha farqlanadi 
b)
Birinchi yengil bosqich 1 dan 2 Greygacha nurlanish olganda 
c)
Ikkinchi,( o’rtacha) 2 -4 Gr 
d)
Uchinchi (og’ir) 4-6 Gr 
e)
To’rtinchi 6-10 Gr (o’ta og’ir) 
f)
O’NK ichak shakli 10-20 Gr 
g)
Tomirli-toksemik shakli 20-80 Gr 
h)
Serebral shakli 80 Gr dan ortiq nurlanishda 
Nurlanish o’lchami 0,25 dan 0,5 Gr gacha bo’lganda