Харакатлар стратегияси Ўзбекистон миллий тараққиёти янги босқичининг асоси

Jon Lokk

• Ingliz ma’rifatchisi va faylasufi Jon Lokk (1632-1704 yy.) haqli ravishda huquqiy davlatning atoqli mafkurachilaridan biri hisoblanadi. U o’z g’oyalarini “Davlatni boshqarish haqida ikki traktat” asarida bayon etdi. Uning ta’limotida odamlarning tabiiy holati, fuqarolik jamiyatining shakllanishi va davlatning tashkil topishi muammolari aniqlashtirildi. Lokk huquqiy davlatning bosh unsuri bo’lgan hokimiyatning uchga bo’linishi nazariyasining asoschisi hisoblanadi.

Tomas Gobbs

• Tomas Gobbs ijtimoiy holatga davlat mavjud bo’lgan holda erishish mumkin deb hisobladi. U davlat bo’lmagan joyda urush, qo’rquv, qashshoqlik, yolg’izlik, yovvoyilik, jaholat bo’lishini, davlat hukm surgan joyda oqilonalik, xavfsizlik, boylik, tartib, bilim va olijanoblik hukm surishini dalillar bilan isbotlab beradi. Tomas Gobbs antik davr mutafakkirlariga (Platon, Aristotelga) ergashib, jamiyat va davlat tushunchalarini bir-biriga tenglashtiradi. U davlat, fuqarolik jamiyati va fuqaroviy shaxs tushunchalari o’rtasiga tenglik belgisini qo’yadi. Biroq, ayni vaqtda, u agar davlat fuqarolardan iborat bo’ladi deyilsa, bu har qanday fuqaro ham davlat hisoblanishini anglatmasligini qayd etadi. Muayyan xo’jalik, savdo va tijorat ishlarini olib borish uchun a’zolari hamjamiyat (ya’ni, davlat) xohish-irodasiga to’la bo’ysunmagan birlashmalar, kompaniyalar, ya’ni “fuqaroviy shaxslar” tashkil etilishi mumkin. Ayni vaqtda, bunday fuqaroviy shaxslar (yoki shirkatlar) faqat qonunlarga bo’ysunadi. Mazkur mantiqiy holatni “fuqarolik jamiyati” tushunchasiga nisbatan ham tatbiq etish mumkin.