Harakatlar strategiyasi 2017–2021 Inson manfaatlarini ta’minlash va mahalla taraqqiyoti yili

МУҒАЛЛИМ ҲӘМ ҮЗЛИКСИЗ БИЛИМЛЕНДИРИЎ
20
savodxonlikni oshirish, yoshlarni odob –axloq qoidalariga rioya qilish bo’yicha ilmiy 
tadqiqotlar olib borilmoqda.
Huquqiy ta’lim va huquqiy tarbiya ta’lim muassasalarida, umumta’lim maktablarida 
olib borilishini nazarda tutuvchi me’yoriy va o’quv uslubiy mezonlarni ishlab chiqish, 
tasdiqlash hamda joriy etish demakdir. Huquqiy madaniyat asoslari haqida shuni aytishimiz 
joizki, Respublikamizda siyosat, iqtisod, jamiyatni manaviy o’rganish sohalarida juda 
ko’plab ishlar qilinmoqda. Huquqiy madaniyat umumiy madaniyatning ajralmas tarkibiy 
qismi desak mubolag’a bo’lmaydi.
Avvalo huquqiy ong va huquqiy madaniyatga olimlar tomonidan berilgan turlicha 
ta’riflar bilan tanishib chiqish maqsadga muvofiq bo’ladi, jumladan, professor Islomov 
huquqiy ongga shunday ta’rif beradi: “Huquqiy ongni mamlakat fuqarolarining ham 
amaldagi huquqqa, yuridik amaliyotga, fuqarolar huquqlari, erkinliklari, majburiyatlariga, 
ham orzu qilingan huquqqa va boshqa huquqiy hodisalarga munosabatini ifodalovchi 
huquqiy sezgilar, g`oyalar, baholar, tasavvurlar tizimi sifatida ta’riflash mumkin”. Rus 
olimi Dmitrievning ta’rificha: “Huquqiy ong bu insonlarning va ularning turli birliklarining 
hamda butun jamiyatning amaldagi huquq va huquqiy hodisalarga nisbatan qarashlari, 
g`oyalari, tasavvurlari yig’indisidir”. 
Huquqiy madaniyatga berilgan ta’riflarga kelsak, U.Tajixanov va A.Saidovlar 
o`zlarining “Huquqiy madaniyat nazariyasi” nomli kitobida huquqiy madaniyatga shunday 
ta’rif berishadi: “Huquqiy madaniyat deganda jamiyatda qaror topgan huquqiy tizimning 
darajasini, xalqning bu huquq tizimidan xabardorlik darajasini, fuqarolarning qonunga 
bo`lgan hurmati, huquqiy normalarning ijro etilish darajasi, huquqqa rioya qilmaganlarga 
murosasiz bo`lish, qonunga itoatkorlik darajasini tushunamiz”. Abdullayevaning 
ta`kidlashicha, qabul qilinayotgan qonunlar, har qanday normativ-huquqiy hujjatlar, 
huquq sohasida bo`ladigan o`zgarishlardan toliq tarzda xabardor bo`lib, o`rganib chiqilishi 
natijasida huquqiy ong va tushunib еtib unga amal qilinishi esa, huquqiy madaniyatni 
shakllantiradi. Huquqiy madaniyatning yuksak darajada bo`lishi huquqiy davlatning o`ziga 
xos xususiyatidir. Bozor iqtisodiyotini shakllantirish sharoitida huquqiy madaniyatni 
oshirish muhim vazifa sanaladi.
Shu asnoda aytishimiz kerakki, huquqiy ta’lim tarbiya barcha davlatlarda o’z tarixiga 
ega hisoblanadi. Ma`lumki, qadimgi Yunoniston va Rimda fuqarolar kichik yoshdan boshlab 
qonunlar o’rgatilgan. Bu Yevropada tizimli tashkil qilinadi. Masalan rivojlangan davlatlarni 
huquqiy tarixiga nazar tashlaydigon bo’lsak, AQSH, Italiya, Fransiya, Buyuk Britaniya 
kabi davlatlarda huquqiy tarbiya tushunchasi asosiy masalalardan biri hisoblangan. Har 
qanday jamiyat o’z farzandlarini o`z huquqlarini bilishlarini kelajakda yurti ravnaqiga o`z 
hissalarini qo`shishlarini nazarda tutgan. Huquqning buzulishi insonlarga, ya`ni kichik 
yoshdagi bolalarning murg`ak qalbi og’rishiga, joni azoblanishiga sabab bo’ladi.
Markaziy Osiyo xalqlari ko’p ming yillik tarixga va huquqiy madaniyatga ega. Buyuk 
Islom olimi fiqh Burxoniddin Marg’iloniy Qur’oni Karim va Hadis ilmini mukammal 
egallab, fiqh islom huquqshunosligi borasida benihoya chuqur bilimga ega bo’lgan va 
huquqiy tarbiya sohasida beqiyos durdonalar yaratgan. U “Al-Hidoya” asari ko’plab tillarga 
tarjima qilinib, katta qiziqish bilan o’rganilgan. Huquqiy bilim islom fiqhshunosligi negizida 
shakllantirilgan. 
O’zbekiton Respublikasi qonun hujjatlarida “Talimning barcha darajalarida ta’lim 
oluvchilarning huquqy ta’lim hamda tarbiyaini takomillashtirish” zarurligi alohida 
ta’kidlangan. Shuning uchun huquqiy ta’lim tarbiyaning maqsadi har bir o’quvchiga amaliy 
faoliyatida zarur bo’ladigan huquqiy bilimlarni belgilangan davlat standartlaridan kam 
bo’lmagan hajmda olish imkoniyalarini berishi zarur bo’ladi.

---