Haqiyqiy sonlar



Download 59,55 Kb.
bet1/3
Sana05.08.2021
Hajmi59,55 Kb.
#138829
  1   2   3
Bog'liq
SLAYD


HAQIYQIY SONLAR

R a t s i o n a l   s o n l a r .

 

Matematikada yangi sonlarning paydo bo`lishi u yoki bu amallarning bajarilishi zarurati tufayli sodir bo`ladi.



Natural sonlarni qo`shish va ko`paytirishda har doim natural son hosil bo`ladi. Ammo natural sondan natural sonni ayirishda hamma vaqt ham natural son hosil bo`lavermaydi.   Masalan, 2 – 5 ayirma natural son emas. Ayirish amalini hamma vaqt ham bajarish mumkin bo`lishi uchun manfiy butun sonlar va nol kiritilgan.

Natural sonlar to`plami butun sonlar to`plamigacha kengaytiriladi

…, −3, −2, −1, 0,1, 2, 3, … .

Butun sonlarni qo`shish, ayirish va ko`paytirishda har doim butun son hosil bo`ladi. Ammo butun sonni butun songa bo`lganda hamma vaqt ham butun son hosil bo`lavermaydi.   Masalan, 2 : 5 bo`’linma – butun son emas. Bo`lish amali hamma vaqt ham bajarilishi mumkin bo`lishi uchun ratsional sonlar, ya’ni   ko`rinishidagi sonlar kiritildi, bu yerda m – butun

 

son, n – natural son. Butun sonlar to`plami ratsional sonlar to`plamigacha kengaytirildi.



Ratsional sonni chekli yoki cheksiz o`nli kasr shaklida yozish mumkin.   Masalan,   va

 

   sozlarini chekli o`nli kasr shaklida yozish mumkin:     va   sonlarini



 

 burchak usulida bo`lishdan foydalanib, cheksiz o`nli kasr shaklida bunday yozish mumkin:

 

 

0,333… cheksiz o`nli kasr yozuvida 3 raqami takrorlanadi.



3 soni shu kasrning davri deyiladi; kasrning o`zi esa davrida 3 bo`lgan davriy kasr deyiladi, u 0,(3) ko`rinishida yoziladi va bunday o`qiladi: ”Nol butun davrda uch”.

0,454545… kasrning yozuvida 45 dan iborat ikkita raqam guruhi takrorlanadi; bu kasr davrida 45 bo`lgan davriy kasr deyiladi va u 0,(45) ko`rinishda yoziladi.

Yana cheksiz davriy kasrlarga misollar keltiramiz:

 

 

 

Istalgan ratsional sonni yoki chekli o`nli kasr, yoki o`nli davriykasr shaklida tasvirlash mumkin. Va aksincha, istalgan cheksiz davriy yoki chekli kasrni oddiy kasr shaklida, ya’ni



 

 shaklida tasvirlash mumkin, bu yerda m – butun son, n – natural son.

 

 1- m a s a l a .    sonini cheksiz o`nli kasr shaklida tasvirlang.

 

 “Burchak usuli”da bo`lish algoritmidan foydalanamiz:

 

 

 

Qoldiqlar takrorlanayapti, shuning uchun bo`linmada aynan bir



 

raqamlar guruhi, ya’ni 45 takrorlanyapti. Demak,  .

 

 2- m a s a l a .  Ushbu cheksiz o`nli davriy kasrni oddiy kasr shaklida tasvirlang: 1) 1,(7);  2) 0,2(18).

 

 1) x = 1,(7) = 1,777… bo`lsin, u holda 10x = 17,(7) = 17,777…

 

Ikkinchi tenglikdan birinchisini hadlab ayirib, 9x = 16 ni hosil qilamiz, bundan x =  .



2) x = 0,2(18) = 0,2181818… bo`lsin, u holda

10x = 2,(181818) = 2,181818…,

1000x = 218,(18)= 218,181818… .

Uchinchi tenglikdan ikkinchisini hadlab ayirib, 990x = 216 ni hosil qilamiz, bundan



 


Download 59,55 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish