Haqiqiy jarayon

2 -holat. Talab va taklifning narx bo'lmagan omillarining o'zgarishi natijasida muvozanat yangi bosqichda o'rnatiladi. 3 ta holat bo'lishi mumkin.
a) Faqat talabning narx bo'lmagan omillarini o'zgartiring. Masalan, mahsulot modaga aylandi, shuning uchun unga bo'lgan talab oshdi. Bu talab egri chizig'ining yuqoriga - o'ngga siljishiga olib keladi (5.4.4 -rasmga qarang).


Guruch. 5.4.4. Talab egri chizig'ining ta'siri
Aniqrog'i, biz har bir narx darajasida ushbu turdagi zarur tovarlar hajmi oshganligi haqida gapiramiz. Kuchli talab narxlarning oshishiga va ishlab chiqarish hajmining oshishiga turtki bo'ladi. Shu bilan birga, narx oshishi bilan talab faolligi pasayadi. Bu tizim E 1 yangi muvozanat holatiga kelguncha davom etadi. Talab egri chizig'ining bunday siljishidan olinadigan ta'sir bir vaqtning o'zida P 1> P 0 narxining oshishi va Q 1 savdo hajmining o'sishi bo'ladi.< Q 0 . Обратная реакция рынка будет наблюдаться при сдвиге кривой спроса вниз и влево.
b). Faqat narx bo'lmagan taklif omillarini o'zgartiring. Masalan, xom ashyo narxining oshishi kuzatildi. Ishlab chiqarish xarajatlari oshadi. Ko'tarilgan xarajatlarni qoplash uchun ishlab chiqaruvchilar narxlarni ko'taradilar (5.4.5 -rasmga qarang),

Guruch. 5.4.5. Ta'minot egri chizig'ining siljish effekti
bu esa o'z navbatida talabning kamayishiga olib keladi. Natijada bozorda yuqori narx (P 1> P 0) va kichikroq muvozanat miqdori (Q 1) bilan ajralib turadigan yangi muvozanat holati paydo bo'ladi.
Resurslar narxining pasayishi bilan qarama -qarshi holat kuzatiladi.
v) Talab va taklifning narx bo'lmagan omillarining o'zgarishi bir vaqtning o'zida talab va taklif egri chiziqlarining siljishiga olib keladi va ularning ta'siri qarama-qarshi yoki bir tomonlama bo'lishi mumkin, ya'ni. bir nechta variant bo'lishi mumkin. Ulardan birini ko'rib chiqaylik, murakkabroq, agar narx bo'lmagan omillar ta'siri ostida talab ko'tarilsa va taklif pasaysa, masalan, mahsulot modaga aylangan bo'lsa-da, lekin uni ishlab chiqarish uchun resurslar narxi oshgan bo'lsa. Bu holat talab egri chizig'ining o'ngga va taklif egri chapga siljishiga olib keladi (5.4.6-rasmga qarang).


Guruch. 5.4.6. Talab va taklif egri chiziqlarining bir vaqtda siljishining ta'siri
Faol talab va resurslarga narxlarning oshishi, albatta, muvozanatli narxning oshishiga olib keladi (P 1> P 0). Muvozanat miqdori ko'payishi, kamayishi yoki o'zgarishsiz qolishi mumkin (bizning misolimizda bo'lgani kabi), bu narx bo'lmagan omillarning qaysi biri resurslar rejimidan yoki narxidan kuchliroq bo'lishiga yoki ular bir-birini muvozanatlashiga bog'liq. (Q 0 = Q 1).
Bozorning yo'qolgan muvozanatga qaytish qobiliyati bozor muvozanatining barqarorligi deyiladi. Bu shuni anglatadiki, bozor muvozanatining buzilishiga olib keladigan har qanday omillarning o'zgarishi bu holatning tiklanishini ta'minlaydigan kuchlarni faollashtiradi. Bozor muvozanatining barqarorligi bir qancha holatlar bilan belgilanadi, lekin birinchi navbatda bozor strukturasining turiga bog'liq.
Bozor muvozanatining barqarorligi nazariy tadqiqotning muhim jihati hisoblanadi, chunki u iqtisodiy rivojlanish jarayonida davlat aralashuvi darajasining eng muhim muammosini hal qilishga imkon beradi.