Hamroqulov xushbaxt sadriddinovich xalqaro moliya munosabatlari barqarorligini

III bob bo’yicha xulosa 
   
Bozor  iqtisodiyoti  bilan  bog‘liq  jarayonlarni  boshqarishda,  milliy 
                                                           
35
 
https://mfa.uz/uz/cooperation/international/2100/
 

---

90 
 
 
valyutaning  xalqaro  mavqeini  belgilashda  va  mamlakatning  joriy  hamda 
kelajakdagi iqtisodiy munosabatlari  tizimida valyuta siyosati muhim rol o‘ynaydi. 
U  «ko‘p  qirrali  bashorat»  (iqtisodiy  rivojlanish  barqarorligini  ta‘minlash, 
ishsizlikning  oldini  olish  va  inflyatsiyani  jilovlash,  to‘lov  balansining  aktivligini 
saqlab turish) muhiti hisoblangan iqtisodiy siyosatning asosini egallashda, yetakchi 
o‘rin egallaydi. 
Valyuta  siyosatining  shakli  va  o‘rni,  mamlakatning  valyuta-iqtisodiy 
holati,  jahon  xo‘jaligining  evolyutsiyasi,  jahon  maydonidagi  o‘rni  bilan 
aniqlanadi.  Tarixiy  rivojlanishiga  nazar  soladigan  bo‘lsak,  birinchi  navbatda,  har 
qanday  valyuta  siyosatining  asosiy  maqsadlari  quyidagicha  shakllanib  kelmoqda: 
valyutaviy  inqirozni  bartaraf  etish  va  valyuta  qiymatining  ta‘minlanganligi, 
valyutaviy cheklashlar, valyutaning erkin almashinuvi, valyuta  operatsiyalarini 
erkinlashtirish va boshqalar. Mamlakatlararo munosabatlarda valyuta  siyosatining 
asosiy  jihati:  hamkorlik  va  kelishuv,  ya‘ni  rivojlanayotgan  mamlakatlarni  ichki 
siyosatiga moliyaviy va maslahat xizmatlari orqali ko‘mak berish. 
Valyuta  siyosati  huquqiy  jihatdan  valyutaviy  qonunlar  asosida  tartibga 
solinadi.  Bularga  huquqiy  darajadagi  chegaralaming  o‘rnatilishi,  mamlakat 
ichkarisida  va  mamlakat  tashqarisida  valyuta  qiymatliklari  bilan  bo‘ladigan 
munosabatlami tartibga solish, valyutaviy  muammolar bo‘yicha ikki tomonlama 
va ko‘p tomonlama, mamlakatlararo valyutaviy kelishuvlami tuzish kiradi.  
Valyuta  siyosati  amalga  oshirilishining  asosiy  yo‘llaridan  biri,  davlatning 
xalqaro  hisob-kitoblari  bajarilishini  boshqarish  va  milliy,  mamlakatlararo, 
hududlararo valyuta munosabatlarini amalga oshirishdan iborat. Valyutani tartibga 
solishning  bevosita  yo‘li  qonuniy  hujjatlar  va  hukumatning  ijro  organlari  orqali 
amalga  oshirilishi  hisoblansa,  bilvosita  yo‘l  bilan  bozor  agentlarining  iqtisodiy 
harakatlanishiga, iqtisodiy usullar, xususan, valyuta-kredit usullari bilan ta‘sir etiladi. 
Xo‘jalik  aloqalari  umumiylashtirilishi,  davlatlararo  valyuta  boshqarilishining 
rivojlanishiga sabab bo‘ladi. U quyidagi maqsadlarni o‘z oldiga qo‘yadi:  
-  ayrim mamlakatlar valyuta siyosatini muvofiqlashtirish; 

---

91 
 
 
-  kelishgan holda valyuta inqirozini bartaraf etish; 
-  rivojlangan  mamlakatlar  valyuta  siyosatining  boshqa  mamlakatlarga  mos 
kelishi; 
Valyuta siyosati - valyuta muammolarini hal etish bo‘yicha qarorlar tayyorlash, 
qabul qilish va tadbiq etishdan iboratdir. Valyuta munosabatlarini tartibga solish 
quyidagi pog‘onalardan iborat: 
- 
xususiy      firmalar,  birinchi      navbatda,  valyuta      munosabatlarida      aktiv   
ishtirok  etayotgan  va  yirik  valyuta  mablag‘lariga  ega  bo‘lgan  milliy  va  xalqaro 
banklar hamda korporatsiyalar kiradi; 
- 
valyuta nazorati tashkilotlari; 
Xalqaro  tartibga  solishda  valyuta,  kredit  va  moliya  siyosati  quyidagi  sabablar 
bilan shakllangan: 
      1.  Milliy  iqtisodiyotda  valyuta,  kredit  va  moliya  munosabatlarining  bir-biriga 
o`zaro bog‘liqligi; 
     2.  Xo‘jalik  munosabatlarini  erkinlashtirish  sharoitida  bozor  va  davlat 
boshqaruvining bozor tomon yuz tutishi; 
 
3. Ikkinchi jahon urushidan so‘ng, jahon siyosiy va iqtisodiy maydonida 
asosiy  kuch  hisoblangan        AQSH        o‘rnida        uchta        asosiy        hamkorlik        va    
qarama-qarshi markazlarning tashkil topishi: AQSH, G‘arbiy Yevropa va Yaponiya; 
 
4.  Jahondagi  yetakchi  valyutalar,  kredit  va  moliya  bozorlari,  ya‘ni 
suzib  yuruvchi  kurslar,  foiz  stavkalari,  birja  inqirozlari  va  boshqalar 
o‘zgarishining barqaror emasligi; 
 
5. Ichki milliy iqtisodiy siyosatning, shuningdek, valyuta, kredit, moliya, 
bir-biriga 
o`zaro  bog‘liq  bo‘lmagan  va  ularning  xalqaro  xo‘jalikdagi 
integratsiyalashuvi; 
Keyingi  yillarga  nazar  tashlaydigan  bo‘lsak  valyutani  tartibga  solishga 
haddan  ziyod  ma‘muriy  aralashuv,  tashqi  savdo  faoliyatini  amalga  oshirishda 
iqtisodiyotning  ayrim  tarmoqlari  va  xo‘jalik  yurituvchi  subyektlari  uchun  alohida 
imtiyoz  va  preferensiyalar  mavjudligi  oqibatida  tadbirkorlik  subyektlari  o‘rtasida 

---

92 
 
 
biznesni yuritishga doir teng bo‘lmagan shart-sharoitlar paydo bo‘ldi hamda parallel 
chet el valyutasi bozori va ayirboshlash kursi vujudga keldi.  
Valyuta  kursi  siyosatining  tashqi  savdoni  rag‘batlantirishdagi  rolining 
susayishi  mahalliy  ishlab  chiqaruvchilar  tovar  va  xizmatlari  narxlarining  tashqi  va 
ichki bozordagi raqobatdoshligini pasaytirdi.  
   
Shu  munosabat  bilan  2017  yil  2-sentyabrda  O‘zbekiston  Respublikasi 
Prezidentining  ―Valyuta  siyosatini  liberallashtirish  bo‘yicha  birinchi  navbatdagi 
chora-tadbirlar to‘g‘risida‖gi Farmoni qabul qilindi. Mazkur farmon bilan yuridik va 
jismoniy shaxslar tomonidan chet el valyutasi joriy xalqaro valyuta operatsiyalarini 
amalga oshirish uchun banklarda erkin sotib olinishi va sotilishi kafolatlandi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

93