Hamidulla Dadaboyev



Download 1,46 Mb.
Pdf ko'rish
bet42/66
Sana08.07.2022
Hajmi1,46 Mb.
#756293
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   66
Bog'liq
hamidulla dadaboyev. o\'zbek terminologiyasi

dardchil, izchil, xalqchil, epchil
va h.k. 
– simon
affiksli so‘z yasovchi model 
Mazkur model hozirgi o‘zbek tili zoologiya hamda 
biologiya terminlari tizimida o‘xshashlik, bir xillik ma’nosini 
ifodalovchi nisbatan salmoqli miqdordagi leksemalarni hosil 
qilishda o‘z ifodasini topgan
. –simon 
affiksli sifat-terminlar ma’no 
jihatidan rus tilidagi ikkinchi komponenti «...podobniy», 
«…obrazniy», «vidniy» elementlaridan tashkil topgan qo‘shma 
sifatlarga muvofiq kelib, boshqa terminologik tizmlarda ham faol 
ishlatilishi bilan ajralib turadi
: ivasasimon (
kit), 
tumshuqsimon, 
zanjirsimon
(biol.), 
odamsimon, qisqichbaqasimon, kitsimon, 
krotsimon
(ko‘rsichqonlar), 
o‘rgimchaksimon, maymunsimon, 
tatinsimon
(masalan, burunduqlar, olasichqonlar), 
mushuksimon, 
itsimon, bug‘usimon
. Ba’zan tibbiyot, kimyo va anatomiyaga doir 
tushunchalarni ifodalashda qatnashadi:
bargsimon 
(tib. barg), 
gazsimon, qalqonsimon
( anat. bez), 
ipsimon, kipriksimon
va h.k. 
– aro
so‘z - affiksli so‘z yasovchi model 
Asl turkiy –aro (“promejutok”) so‘z - affiksli ushbu 
sermahsul model ilmiy va texnikaviy sohaga xos terminlarni 
yasashda faol ishtirok etadi: : 
xalqaro, qit’alararo, planetalararo
fanlararo, 
korxonalararo, 
millatlararo, 
xo‘jaliklararo, 
hujayralararo
(biol. hujayra ), 
qobirg‘alararo
(tib. qobirg‘a), 
turlararo (biol.tur ), 
zonalararo, banklararo
(iqt.) va h.k. 
be-
prefiksli so‘z yasovchi model 
Kelib chiqishi jihatidan fors - tojik tiliga xos
be-
prefiksli 
ushbu kammahsul model asosdan anglashilgan sifat, fazilatning 
mavjud emasligi, yo‘qligini ifodalaydi: 
betaraf, bevosita
(harb. 
vosita ), 
begunoh, bexatar, bevatan
va h.k. 
no-
prefiksli so‘z yasovchi model 
Fors-tojik tilidan ancha barvaqt o‘zbek adabiy tiliga kirib 
kelgan 
no-
old qo‘shimchali mazkur kammahsul model ishtirokida 
inkor ma’nosini bildiruvchi sifat-terminlar yasaladi: 
nomahfiy, 
noqonuniy, noma’lum
(harb. ma’lum), 
nodavlat, notijorat, noaniq
(lingv. aniq 
), nochiziqli, norasmiy, nostandart, nokontakt, 
nobiologik, nokristallilik
va h.k. 
ser-
prefiksli so‘z yasovchi model 


73
Forscha – tojikcha ser – prefiksli bu mahsuldor model ot 
so‘z turkumli so‘zlardan asosda voqelangan mo‘l-ko‘llik ma’nosini 
ifodalovchi sifat-terminlarni yuzaga chiqaradi
: sersuv, sergo‘sht, 
seryomg‘ir, serildiz, serkepak, sersut, sertola, serchiqit, serunum 
va h.k. 
Ser –
prefiksli modelning nafaqat sof o‘zbekcha (turkcha) 
shuningdek, forscha-tojikcha, arabcha va ruscha-baynalmilal 
leksik birliklardan ham sifat-terminlar yasashini alohida ta’kidlash 
kerak bo‘ladi- 
serdaromad, sermahsul
va h.k. 
kam
- prefiksoidli so‘z yasovchi model 
Kam-
o‘zbek tili grammatikasiga tegishli ba’zi bir 
asarlarda qo‘shma sifatlarning birinchi komponenti tarzida 
baholansa, boshqa birlarida esa prefiksoid sifatida belgilanadi. 
Ilmiy terminologiyada ancha mahsuldor hamda faol 
hisoblanuvchi 
kam-
prefiksoidi qatnashgan model boshlang‘ich 
asosdan anglashilgan miqdorning ozligi ma’nosini ifodalovchi 
sifat-terminlarni yasaydi: 

Download 1,46 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   66




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish