Халкаро шартномалар хукуки



Download 2,23 Mb.
Pdf ko'rish
bet32/185
Sana13.08.2021
Hajmi2,23 Mb.
#146699
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   185
Esda tuting! 
Mazkur shartnomaning o’ziga xos xususiyati shu bilan xarakterlanar 
ediki, unda turli sub’ektlar tomonidan turli vaqtlarda imzolangan ikkita 
mustaqil qismdan iborat edi: birinchi – Osnabryukda (imperator-shved), 
boshqasi  esa,  Myusnsterda  (imperator-fransuz).  Bu  O’ttiz  yillik  urush 
vaqtida  o’zaro  kurash  olib  borgan  Shvetsiya  bilan  Fransiya  o’rtasidagi 
keskin qarama-qarshilik bilan bog’liq edi. 


20 
 
ajratildi.  Asta-sekinlik  bilan  shartnomaning  qizil  chizig’i  muayyan  raqam 
bilan yoziladigan bo’ldi va u “modda” so’z bilan iste’molga kiritildi. O’rta 
asrning  ohirlariga  kelib,  bu  qoidaga  aylandi.  Faqatgina  xajmi  bo’yicha 
kichik bo’lgan shartnomalargina moddalarga bo’linmay qoldi
1

Diplomatiya  va  tashqi  siyosat  davlatning  ichki  siyosati  bilan 
chambarchas bog’liq bo’lgani uchun ham, o’rta asrlardagi shartnomalarda 
maxfiy  moddalarning  soni  ko’payib  bordi  va  u  davlatlarning  umumiy 
amaliyoti sifatida keng tarqaldi.  
Shartnomaning  xulosa  qismi  ham  anchagina  o’zgardi,  u  endi 
murakkabroq  bo’lib  qoldi.  XVII  asrning  shartnomalarida  nafaqat 
shartnomaga  sodiqlik  to’g’risidagi  va’da,  balki  ratifikatsiya  tartibi  va 
muddati,  ayrim  hollarda  shartnomaning  harakat  muddati  va  boshqa 
qarorlar  ham  o’z  aksini  topgan  edi.  Muayyan  muddatida  shartnomaga 
qo’shilishning imkoniyatlari to’g’risida maxsus moddalar paydo bo’ldi. 
“Traktat  yoki  ittifoqqa  qo’shilishi  hoxishi  bo’lganning  barchasiga  1  yil 
beriladi”-  deb  qayd  etiladi,  1726  yil  6  avgustdagi  Yevropada  tinchlikni  saqlash 
to’g’risidagi rus-avstriya shartnomasida. 
O’rta  asrlarda  xalqaro  shartnomaga  qo’shimcha  shart  (ogovorka, 
clause) tan olinmas va undan foydalanilmas edi.  
Misol  uchun,  1356  yili  Venetsiya  va  Tripolitaniya  shartnomasida  qo’shimcha 
shart (ogovorka, clause) ishlatilmaslik to’g’risida kelishib olingan.
  
Ayrim  hollarda  shartnomada  uchinchi  davlat  bilan  avvalgi 
shartnomaviy  majburiyatiga  qarama-qarshi  bo’lmagan  maxsus  moddalar 
kiritilgan.  Misol  uchun,  Rossiya  va  Avstriya  o’rtasidagi  1697  yildagi 
ittifoqchilik shartnomasida, Avstriyaning Polsha bilan Rossiyaning Polsha 
bilan  ittifoqchilik  shartnomasiga  hech  qanday  zarar  yetkazmaslik 
to’g’risida ko’rsatib o’tildi. 
Mazkur davrda ham, qadimgi davrga o’xshab xalqaro shartnomalarga 
qo’llaniladigan  yagona  til  bo’lmagan.  Ammo,  ko’p  tomonlama  va  ikki 
tomonlama  shartnomalarda  ko’proq  tarqalgan  til,  bu  lotin  tili  bo’lgan. 
Unda  1648  yilgi  Vestfal  shartnomasi  tuzilgan.  Ikki  tomonlama 
shartnomalar o’sha  davrdagi kuchli davlatlar tilida: ispan, nemis, fransuz, 
rus tillarida tuzilgan, ammo har doim ham ikki tilda bo’lmagan.  
Shartnoma  shaklining  majburiyat  rekvizitlaridan  biri  imzo  va  muhr 
bo’lgan.  Iroq,  qasamyod  ham  ko’p  vaqtgacha  xalqaro  shartnomalarni 
tuzishning  zaruriy  sharti  bo’lib  qolgan.  Qasamyod  oxirgi  marta  Fransiya 
va  Shvetsariya  o’rtasidagi  1777  yilgi  ittifoqchilik  shartnomasini  tuzish 
                                                 
1
 Талалаев, А. Н. Право международных договоров. Том1: Общие вопросы / Отв. редактор Л. Н.  Шестаков. М.: 
Издательство «Зерцало», 2009.-С.16 


21 
 
paytida  qo’llanilgan.  G’arbiy  yevropada  shartnomalarga  rioya  qilishning 
kafolatini  Rim  papalari  maxsus  bullalarni  chiqarish  orqali  ta’minlagan. 
G’arbda  xalqaro  shartnoma  bajarilishining  kafolati  sifatida  garovga  olish 
instituti  ayniqsa,  keng  tarqalgan.  Garovga,  qadimgi  davrdagidek,  eng 
muhim  bo’lgan  shaxslar,  shaharlarning  mashhur  kishilari,  shaxzodalar 
olingan.  Oxirgi  marta  1748  yilgi  Angliya  va  Fransiya  o’rtasidagi  Aaxen 
tinchlik  shartnomasida  qo’llanilgan.  Keyinchalik,  garovdagilar  o’rniga 
qimmatbaho boyliklar va hatto hududlarni qo’yganlar.  
O’sha davrdagi xalqaro shartnomalarning ta’minlashning o’ziga xos 
ko’rinishi,  shartnomani  saqlovchilar  (hozirgi  til  bilan  aytganda 

Download 2,23 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   185




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish