Халкаро савдо

ихтисослашган омилларга ажратилади.
 
 
 
 
 
 
 
 
3-расм. Омиллар иерархияси. 
Омилларни яратиш - учинчи параметр. Омиллар, улар табиий юзага 
келганликлари ва сунъий равишда яратилганликлари билан фарқланадилар. 
Юқори даражадаги рақобат устунлигига эришишга кўмак берувчи барча 
омиллар сунъий омиллардир. Мамлакатлар, улар зарур омилларни энг мақбул 
тарзда 
ярата 
оладиган 
ва 
мукаммалаштирадиган 
тармоқлардагина 
муваффақиятга эришадилар.
Талаб параметрлари. Ички бозордаги талаб миқъёс таъсири воситасида 
янгиликларнинг тадбиқ этилишининг характерини ва тезлигини белгилайди. 
Талаб қуйидагилар билан тавсифланади: 
- тузилиши билан; 
- ўсиш характери ва ҳажми билан; 
- байналминаллашув билан. 
Талаб қуйидаги асосий хусусиятларга эга бўлган тақдирдагина, фирмалар 
рақобат устунлигига эришиши мумкин бўлади: 
- ички талабнинг катта улуши бозорнинг глобал сегментларига тўғри 
келса; 
- харидорларнинг юқори талаблари фирмаларни яна ҳам сифатли маҳсулот 
тайёрлашга, 
хизматларни 
кўрсатишга 
ҳамда 
товарнинг 
истеъмол 
хусусиятларини оширишга мажбур қилса; 
Асосий омиллар 
Ривожланган омиллар 
Ихтисослашга
н омиллар 

---

34 
- маҳсулот яратилган мамлакатда талаб бошқа мамлакатларга нисбатан 
эрта юзага келса. 
Яқин ва қўллаб-қувватловчи тармоқлар. Миллий рақобат устунлигини 
аниқловчи учинчи детерминант – бу мамлакатда жаҳон бозорида 
рақобатбардош бўлган етказиб берувчи ёки аралаш тармоқларнинг 
мавжудлигидир. Рақобатбардош етказиб берувчи тармоқлар мавжуд бўлганда: 
- қимматбаҳо ресурсларга самарали ва тез етишиш; 
- ички бозорда етказиб берувчиларни мувофиқлаштириш; 
- янгилик киритиш жараёнига ёрдам кўрсатиш мумкин бўлади. Миллий 
фирмалар, уларнинг мол етказиб берувчилари жаҳон бозорида рақобатбардош 
бўлсалар, кўпроқ фойда оладилар.
Фирмалар стратегияси, тузилмаси ва рақобати. Фирмалар ички 
бозордаги рақобат хусусиятига қараб тузилади, ташкил этилади, ҳамда 
бошқарилади ва бунда турли стратегия ва мақсадлар ишлаб чиқилади. 
Буларнинг барчаси фирманинг рақобат устунлигига бевосита таъсир кўрсатади. 
Ҳодисанинг ўрни. Ҳодиса - бу шундай ҳолатки, у мамлакатдаги 
ривожланиш шароитлари билан боғлиқ бўлмайди ва унга фирмалар ҳам, 
миллий ҳукуматлар ҳам таъсир кўрсата олмайдилар. М. Портернинг фикрича, 
уларга: 
- сайлов; 
- йирик технологик ютуқлар; 
- ресурслар нархининг кескин ўзгариши; 
- жаҳон молия бозорларидаги ёки алмашув курсларининг сезиларли 
ўзгариши; 
- жаҳон ёки маҳаллий талабнинг кескин ошиши; 
- чет давлатлар ҳукуматларининг сиёсий қарорлари; 
- урушлар киритилади. Ушбу ходисалар рақобатлашаётган фирмаларнинг 
тутган ўринларига таъсир этгани учун муҳим ахамият касб этадилар.
Ҳукуматнинг ўрни. Ҳукуматнинг миллий устунликни яратишдаги роли 
шундан иборатки, у «ромб» нинг барча тўртта детерминантига ўз таъсирини 
кўрсатади.