Халилова Атира Обидинова

Biografiya  metodi

.  Odam  psixikasini  tekshirish  uchun  ayrim  kishilarning  hayoti  va 

faoliyati  haqidagi  ma‘lumotlar,  ayniqsa  ularning  o‗zlari  bergan  ma‘lumotlar  (avtobiografiya, 

kundalik  daftarlar,  memuarlar,  xatlar),  shuningdek,  boshqa  kishilar  yozib  olgan  biografiya 

ma‘lumotlari  (biografiyalar,  esdaliklar,  xatlar,  xarakteristikalar  va  shunga  o‗xshashlar)  katta 

ahamiyatga  egadir.  Bu  ma‘lumotlar  psixik  faoliyat:  namoyon  bo‗lishining  kuzatish  va 

eksperiment yo‗li bilan tekshirib bo‗lmaydigan turlarini, masalan, ijodiy xayol – poeziya, muzika, 

texnika  va  boshqa  shu  kabi  sohalardagi  ijodiyot  yuksak  jarayonlarini,  ilmiy  kashfiyotlarda 

namoyon  bo‗ladigan  tafakkur  faoliyati  yuksak  jarayonlarini,  kuchli  iroda  va  ma‘naviy  yuksak 

sifatlarning  alohida  ifodasi  bo‗lgan  qahramonlikni,  shuningdek,  geniallik,  talantlilik  va  zo‗r 

qobiliyat kabi xislatlarni ochishga yordam beradi. Odam ongi namoyon bo‗lishining ana shunday 

turlari  to‗g‗risida  eng  atoqli  kishilar  bayon  qilgan  fikrlariga  qarab,  yoki  o‗sha  shaxslarga  yaqin 

yurgan  kishilarning  guvohliklariga  qarab  ko‗pgina  fikr  yuritish  mumkin.  Bundan  tashqari, 

biografiyaga  doir  ma‘lumotlar  odamning  individual  kamolotida  tarbiya,  shuningdek,  kishining 

faoliyati  va  o‗zi  ustida  ishlashi  qanday  o‗rin  tutgani  va  qanday  ahamiyat  kasb  etganini  ham 

bilishga  yordam  beradi.    Faoliyat  samaralarini  tekshirish.  Odamning  faoliyat  sohalarini,  uning 

mehnat  natijalarini  tekshirish  psixikani  bilish  uchun  muhim  vositadir.  Odamning  kuch  va 

qobiliyatlari  u  yaratadigan  narsalarda  gavdalanadi.  Odamzod  faoliyatining  samaralarini 

---

 

51 

tekshirganimizda  biz,  shu  samaralarni  barpo  etgan  kishilar  qanday  qilib  fikr  qilganliklarini,  his 

qilganliklarini,  nimaga  intilganliklarini,  ularning  irodasi  naqadar  kuchli  bo‗lganliklarini,  ularda 

qanday  mahorat  va  malakalar  bo‗lganligini  bilib  olamiz.  Masalan,  biror  uy-joyga  diqqat  bilan 

qarar  ekanmiz,  shu  uyni  qurgan  kishilarning  konstruksiya-texnika  qobiliyatlari  qanday  bo‗lgani, 

ularning estetik didi, ma‘naviy sifatlari, halolligi, mas‘uliyat sezishi va shunga o‗xshashlar haqida 

fikr  yurita  olamiz.  Ayrim  kishilarning,  ma‘lum  bir  davr  kishilarining,  muayyan  yoshdagi 

kishilarning psixikasini ularning faoliyat samaralariga qarab bilsa bo‗ladi.Kishilarning mehnat va 

ijodiyot  samaralari  ularning  psixikasini  bilish  uchun  juda  muhim  manbalardir.Bu  metod  turli 

yoshdagi  bolalar  psixikasining  hususiyatlarini  tekshirishda  muvaffaqiyat  bilan  qo‗llanilmoqda. 

Masalan, bolalarning o‗zi chizgan rasmlaridan, yasagan qo‗g‗irchoqlaridan ularning nazar doirasi 

naqadar  kengligini,  tasavvurlarining  xarakterini  va  hajmini,  tafakkur  hususiyatlarini,  qiziqish-

havaslarini  va  shunga  -  o‗xshashlarni  bilish  mumkin.O‗quvchilarning  bajargan  ishlarini  tahlil 

qilish pedagogning darsdagi materialni o‗quvchilarning o‗zlashtirish va zarur malaka hosil qilish 

hususiyatlarini,  shuningdek  bolalarning  qobiliyat  va  havaslarini  tekshirib  bilib  olishiga  yordam 

beradi. Kishilar psixikasini bilib olish uchun badiiy adabiyotning ham katta ahamiyati bor.