Хаёл жараёнлари Агглютинация

Хаёл деб одамнинг онгида илгаридан бор бўлган вақтли алоқаларнинг (ассоциацияларни) қайтадан тикланиши ва бир-бири билан янгича қўшилиши орқали нарса ва ҳодисаларнинг янги образларини ҳосил қилишга айтилади.

• И.П. Павловнинг олий нерв-фаолияти ҳақидаги таълимоти асосида маълум даражада тушунтириб ўтиш мумкин. Хаёлнинг нерв физиологик асосида ҳам миянинг пўстида илгари ҳосил қилинган вақтли алоқаларнинг (ассоциацияларнинг) яна қайта тикланиб, бир-бири билан янгича қўшилиш жараёни ётади.

Бош мия катта ярим шарларининг барча томонлари тормозланиб, одам ухлаган пайтида ҳам хаёл туш кўриш шаклида юзага келади. Одатда одам ухлай бошлаган пайтида иккинчи сигналлар тизимининг фаолияти билан боғлиқ бўлган нерв ҳужайралари ҳаммадан олдин тормозланади. Уйқу билан боғлиқ бўлган тормозланиш жараёни миянинг ҳамма жойига баравар равишда тарқалмайди. Натижада айрим жойлар тормозланмасдан қолади ва кутилмаган даражада ажойиб муносабатларга кириша бошлайди. Ана шунинг учун туш кўриш иккинчи сигналлар тизимининг назоратисиз жуда бетартиб, пала-партиш равишда юзага келадиган ассоциациялардан иборат бўлади.

Хаёл жараёнлари

• Агглютинация – «елимлаш» деган маънони билдириб, унда турли қисмларни битта қилиб янги образ яратилади. Масалан: ялмоғиз кампир, сув париси, кентавр, ссфинкс образлари ва бошқалар.
• Гиперболизация – образларни катталаштириш ёки кичиклаштириш шунингдек, алоҳида қисмларни ўзгартиришдир. Масалан: Гулливер, лилипут, Алпомиш, Рустам паҳлавон образлари кабилар.
• Тизимлаштириш – ўхшатиш орқали айрим тасаввурларни улар орасидаги фарқларни силлиқлаш; типиклаштириш-бир хил образларни қайтарилиши бўлиб, ҳар бир давр учун типик бўлган образларни яратиш Масалан: А.Каҳҳор ҳикоялари («Ўғри», «Бемор») А.Қодирий («Ўтган кунлар») романи кабилар.
• Акцентлаштириш – айрим белгиларни таъкидлаш орқали образлар яратиш Масалан: ўртоқлик ҳазиллари. Акцентлаштириш бадиий адабиётларда жуда кўп қўлланилади.

• Ҳомиладорликнинг 28-29 хафтасидан бошлаб ҳомилада аллақачон уйқу ва уйғониш ҳолатини фарқлаш мумкин. Янги туғилган чақалоқларда ва чақалоқларда уйқу механизмларининг етуклиги маълум босқичлардан ўтади. 1 ёшда уйқу механизмлари асосан аллақачон шаклланган ва бир қатор хусусиятларга қарамай, уйқунинг тузилиши асосан катталар уйқусига ўхшаб кета бошлайди.