Hadis ilmining paydo bo'lishi. Imom al-Buxoriy va Imom at-Termiziyning hadis ilmi rivojidagi xizmatlari



Download 37,55 Kb.
bet1/4
Sana22.03.2022
Hajmi37,55 Kb.
#505761
  1   2   3   4
Bog'liq
Hadis ilmining paydo bo\'lishi


Hadis ilmining paydo bo'lishi. Imom al-Buxoriy va 
Imom at-Termiziyning hadis ilmi rivojidagi 
xizmatlari

Islom dini ta ’limoti asoslarini yorituvchi Qur’oni Karimdan keyingi  asosiy manba hadis hisoblanadi. Hadislarni to'plash va ularga muayyan tartib berish asosan VIII asrning ikkinchi yarmidan boshlanib, uni eng bilimdon, tu rli fan asoslarini mukammal o'rgangan, k a tta hayotiy tajribaga ega bo'lgan kishi (muhaddis)lar tartib bergan. VIII-XI asrlarda 
to'rt yuzdan ortiq muhaddis hadis ilmi bilan shug'ullangan. Mazkur bilimlarni o'rganishning o'ziga xos yo'nalishi bo'lib, «hadis ilmi» nomi bilan yuritilgan. Keyingi -yillarda Muhammad alayhis-salomning hayoti, faoliyati ham da uning diniy-axloqiy ko'rsatm alarini o'z ichiga olgan hadislar, Imom Ismoil al-Buxoriyning «Al-jome’ as-sahih» («Ishonarli to'plam»), «Al-adab al-m ufi^d» («Adab durdonalari»), Im om Iso Muhammad ibn Iso at-Termiziyning «Ash-shamoil an-nabaviya» asarlari nashr etildi. «Hadis» yoki «Sunna» so'zlari bir m a’noni
anglatib, 
Rasulullohning hayoti va faoliyati hamda diniy va axloqiy ko'rsatm alari 
haqidagi rivoyatlardan iborat.
Muhammad alayhis-salomning ibratli ishlari, e’tiqod, poklik va 
insonga xos m a’naviy-axloqiy xislatlarni ifodalovchi so'zlari, pand- 
nasihatlari uning nomi bilan bog'hq hadislarda mujassamlangan. Hadislar dastlab yozib borilmagan. Payg'ambar Muhammad alayhis- salom arab bo'lmagan kishilarning hadislarni Qur’oni Karim oyatlari bilan adashtirib yuborishlaridan cho'chib, hadislarning yozib borilishiga ruxsat etmaganlar. Biroq payg'ambar Muhammad alayhis-salom huzurida 
sahobalar bo'lib, ular Rasuli akram dan eshitgan hadislarini yodlab 
borganlar. Jum ladan, h azrati Abu H urayra ana shunday m o'tabar kishilardan biri bo'lib, hadislarni mukammal yodlab borgan. Abu Hu- 
rayra tomonidan qayd etilgan hadislar to'g'ri, ishonarli (sahih) hadislar 
hisoblangan.
Lekin hadislarni yod olgan kishilar sonining tobora kamayib borishi 
natijasida ularning asta-sekin unutihb ketishi borasidagi xavf yuzaga 
keladi. Ana shu xavfning oldini olish maqsadida xalifalar ishonarli 
hadislarni to'plashga farmon berganlar. Hadislarni to'plash xususidagi 
farmon xalifa Umar tomonidan berilgan.
Hadislarni yozib borish bilan mashg'ul bo'lgan ilk muhaddislar sifati­
da Rabee bin Sabeh, Said ibn Abi Aruba, Molik bin Anas, Abdumalik bin 
Jurayj Makkiy, Abdurahmon al-Avzoiy Shoshiy, So'fyon Savriy Kufiy va 
boshqalar dir.
VIII-IX asrlar hadis ilmining rivojlanishida «oltin davr» hisoblanadi. 
Bu davrga kelib, Islom ulamolari tomonidan hadislarning qay darajada 
to'g'riligi, ularning qanday m anbalarga tayanilib to'planganligi jiddiy 
tadqiq etila boshlandi. Chunki ba’zi soxta, ishonchsiz hadislar ham paydo 
bo'la boshlagan, ulami tekshirib, asl hadislarni tiklash va yozma ravishda 
qayd etish zamon talabi boiib qolgan edi. Shuning uchun ham birinchidan, 
hadislarni yoddan biluvchi haqiqiy, bilimdon, o'tkir mulohazali kishilar­
ning asta-sekin kamayib ketayotganligi ikkinchidan, hadislarning haqiqiy, 
ishonarli, ya’ni sahihlarini saqlab qohsh maqsadida ular tekshirihb, asl 
holiga keltirib, yozib yig'ila boshlangan. Ana shu tarzda hadis ilmi 
rivojlangan.
Islom olamida oltita ishonchli to'plam (as-sahih as-sitta) eng nufuzli 
manbalar sifatida e’tirof etilgan. Ushbu manbalaming mualliflari IX asrda 
yashab ijod qilgan quyidagi m uhaddislar bo'lganlar: Abu Abdulloh 
M uhammad ibn Ismoil al-Buxoriy 194 (810) - 256 (870), Imom Mushm 
ibn al-Hajjoj 206 (819) - 261 (874), Imom Iso M uhammad ibn Iso at- 
Termiziy 209 (824) - 279(892), Imom Abu Dovud Sulaymon Sijistoniy 
202 (817) - 275(880), Imom Ahmad an-Nasoiy (215 (830) - 303 (915) va 
Imom Abu Abdulloh Muhammad ibn Yazid ibn Mojja 209 (824) - 273(886).
Muhaddislar tomonidan yaratilgan va ishonarli manbalar deya e’tirof 
etilgan «Al-kutub as-sitta» («Olti kitob») quyidagilardan iborat:
1. Abu Abdulloh M uham m ad ibn Ismoil al-Buxoriy tom onidan 
to'plangan «Al-jome’ as-sahih» asari.
2. Imom M uslim an-N ishopuriy (Imom M uslim ibn al-Hajjoj) 
tomonidan to'plangan «As-sahih» asari.
3. Imom ibn Mojja tomonidan to'plangan «Sunan».
4. Imom Abu Dovud Sulaymon Sijistoniy tom onidan to'plangan 
«Sunan» asari.
5. Imom Muhammad ibn Iso at-Termiziy tomonidan to'plangan «Aj- 
jam i al-kabir» asari.

6. Ahmad an-Nasoiy tomonidan to'plangan «Sunan».


M ovarounnahrda birinchi bo'lib hadis to'plagan muhaddis Imom 
Abdulloh ibn Muborak al-Marvaziy sanaladi. Allomaning safdoshlari 
sifatida Imom Ahmad ibn Hanbal al-Marvaziy, Ishoq ibn Rahovayh al- 
Marvaziy, Imom al-Haysam ibn Qulayb ash-Shoshiy, Hofiz al-Xorazmiy, 
Imom A bdulhasan Ahmad ibn M uham m ad as-Sam arqandiy kabi 
vatandoshlarimizning nomlari ham mashhurdir.

Download 37,55 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish