H. T. Tursunov, T. U. Raximov ekologiya o’quv qo’llanma Toshkent

Asosiy qonunning 54-moddasiga ko’ra, jamiyatning iqtisodiy
negizlaridan biri bo’lgan mulkiy munosabatlar bozor iqtisodiyoti
qonuniyatlariga mos ravishda e’tirof etiladi. Lekin mulkdor o’z
xohishicha egalik qilishi, foydalanishi va uni tasarruf etishi hech
qachon ekologik muhitga, 
уа’ш 
atrof-muhit holatiga zarar
yetkazmasligi kerak. Konstitutsiyaning 55-moddasiga muvofik, «Yer,
yer osti boyliklari, suv, o’simlik va xayvonot dunyosi hamda boshqa
tabiiy zahiralar umummilliy boylikdir, ulardan oqilona foydalanish
zarur va ular davlat muxofazasidadir». Umummilliy boylik tushunchasi
O’zbekiston konstitutsiyalari tarixida birinchi bor qo’llanilgan bo’lib, u
barcha turdagi mulk shaklini inobatga oladi. Lekin barcha tabiiy
ob’ektlar o’zbek xalqining mulki bo’lib, uni O’zbekiston Respublikasi
ilk bor mustaqil tasarruf etish huquqiga ega bo’ldi. Endilikda milliy
boylik bo’lgan barcha tabiiy zahiralardan o’ta samaradorlik bilan
foydalanish mamlakatimiz rivojining zaminidir. Shuning uchun ham
davlat ulami o’z muhofazasiga oladi (23). Konstitutsiyaning 100
moddasiga binoan ilk bor shahar , tuman, viloyat mahalliy
hokimiyatlariga o’z ma’muriy-xududiy bulinmalarida atrof -muhitni
muhofaza qilish vakolati topshirilgan. Ularda yashovchi aholini
ekologik jihatdan xavfsizligini ta’minlash , iktisodiy-ekologik
tadbirlarni uyg’unlashtirish, hamda kelajak istiqbollami belgilash
87

---

maqsadida tabiiy ob’ektlami muxofaza qilish chora-tadbirlarini tegishli
hududlar bo’yicha ishlab chiqish , ulardan foydalanish , egallash ,
ijaralash va mulk sifatida berish xuquqini yaratdi, nazorat- javobgarlik
mexanizmini takomillashtirishga imkon berdi. Ilmiy-texnik taraqqiyot