H. T. Tursunov, T. U. Raximov ekologiya o’quv qo’llanma Toshkent

joylashtirishda va boshqa turli maqsadlarda ham foydalaniladi. Tog’-
kon sanoati chiqindixonalarida minglab tonna zaxarli birikmalar
saqlanadi va atrof muhitga doimiy xavf solib turadi. Geologik muhitga
inson ta’sirini me’yorlashtirish va undagi salbiy o’zgarishlaming oldini
olish muhim ahamiyatiga egadir.
9.4 O’zbekistonda mineral resurslardan foydalanish
O’zbekiston Respublikasi mineral xom-ashyo resurslariga boydir.
O’zbekistonda Mendeleev davriy jadvalidagi deyarli barcha elementlar
konlari mavjud desa mubolag’a bo’lmaydi. Har yili o’nlab mineral
xom-ashyo konlari ishga tushirilayapti. Hozirga qadar 2,7 mingdan
ziyod turli foydali qazilma konlari va ma’dan namoyon bo’lgan
istiqbolli joylar aniqlangan. Ular 100 ga yaqin mineral-xom ashyo
turlarini o’z ichiga oladi. Shundan 60 dan ortig’i ishlab chiqarishgajalb
etilgan. 900 dan ortiq kon qidirib topilgan bo’lib, ulaming tasdiqlangan
75

---

zaxiralari 970 milliard AQSh dollarini tashkil etadi. Shu bilan birga
umumiy mineral-xomashyo potentsial 3,3 trillion AQSh dollaridan
ortiqroq baholanadi (13). O’zbekistonda qazilma boyliklami qidirib
topish, ishga tushirish, qazib olish, tashish jarayonlarida ko’plab yerlar
qaziladi, keraksiz tog’ jinslari ag’darmalari vujudga keladi. Zilzila,
surilma va sel xavfi bo’lgan Uzbekistonning tog’oldi va tog’li
xududlarida joylashgan chiqindixonalar ekologik xavfsizlik talablariga
to’la javob bermaydi. Gaz, neft va boshqa qazilmalami ko’plab
chiqarilishi zilzila va surilmalarga sabab bo’lishi mumkin. Uzoq vaqt
davomida O’zbekfston xom ashyo bazasi xisoblanib, oltin, volfram,
mis, uran, neft, gaz, ko’miming ko’plab qazib chiqarilishi qayta