H. T. Tursunov, T. U. Raximov ekologiya o’quv qo’llanma Toshkent

| 
ifloslanishi oqibatida o’nlab o’simlik turlari yo’qolmoqda. Hayvonlar
f 
biomassasi tirik mavjudotlar biomassasining 2 foizini tashkil qilishga
\ 
qaramasdan ular biosferadagi modda almashinuvi, boshqa turli
I 
jarayonlarda muhim rol o’ynaydi. Biosferadagi hayvon turlarining
aniqlangan soni 1,5 mln.dan oshadi. Sodda hayvonlar tuproq hosil
bo’lishda muhim rol o’ynaydi. Hayvonlar o’simliklar hayotiga ham
katta ta’sir ko’rsatadi. Xayvonlar konsument (geterotrof) organizm
sifatida biosferada moddalaming aylanma harakatida o’zining ekologik
ahamiyatiga ega. Inson uchun xayvonlar oziq mahsuli, xom ashyo
manbai, uy hayvonlari zotlarini yaxshilash va estetik zavq manbaidir.
Hayvonlarning 1 mln.dan ortiq turi xashoratlarga to’g’ri keladi.
! 
Hashoratlar o’simliklami changlaydi, qushlar, boshqa umurtqali
hayvonlar uchun ozuqa manbaidir. Yer yuzidagi xayvonlar
biomassasining 95 foizdan ortig’i umurtqasizlarga to’g’ri keladi.
Umurtqali xayvonlar ichida sut emizuvchilar, qushlar, baliqlar, sudralib
yuruvchilar eng katta ahamiyatga egadir. Dunyo okeanida xayvonlar
biomassasi o’simliklar biomassasidan kattadir. Yer yuzida inson uchun
zararli bo’lgan yirtqichlar, turli kasallik tarqatuvchi xayvonlar,
ekinlaming zararkunandalari ham mavjuddir. Insonning bevosita ta’siri
natijasida oxirgi ikki yuz yil ichida 300 dan ortiq sut emizuvchilar va
qushlar turlari yo’q qilingan. O’rmonlaming kesilishi, yerlaming
o’zlashtirilishi, hayot muhitining ifloslanishi orqali inson katta
miqyosda hayvonot dunyosiga bilvosita ta’sir ko’rsatadi. Yer yuzidagi
hamma biologik turlar kerakli va ular o’ziga xos ekologik makonni

---