Х. Т. Турсунов, Т. У. Рахимова

 

---

7 
2-расм. «Сомон йўли» Галактикаси, Қуёш тизими(14)
Ер сайёраси доимий ҳаракатдаги чексиз Коинотнинг бир зарраси 
ҳисобланади. Сайёрамиз барча зарур яшаш шароитлари мавжуд, 6,5 миллиард 
«фазогирлари» бўлган, Коинотнинг қоронғу бўшлиғида учиб бораётган, космик 
кеманинг ўзгинасидир(3-расм) . 
3-расм. Ер сайёраси 
 
«Бу улкан Ер кемасининг фазода 
муаллақлиги Яратувчининг ўз зоти билан 
қоим 
эканлигини 
кўрсатувчи 
бир 
далилдир»(31).
Ер сайёрасида ҳаётнинг мавжудлиги энг 
буюк 
мўжизалардан 
ҳисобланади. 
Шу 
вақтгача бошқа сайёраларда ҳаёт аниқланган 
эмас. Сайёрамиздаги тириклик ва уни 
таъминловчи нотирик табиатни асраб авайлашнинг аҳамияти беқиёсдир.
Тирик жонзотлар ичида гултожиси, шубҳасиз, инсон ҳисобланади. Инсон 
жонзотлар ичида ягона ақл ва тафаккур эгасидир. Инсон бир вақтнинг ўзида ҳам 
табиатнинг ҳам жамиятнинг ажралмас қисми ҳисобланади ва биосоциал 
моҳиятга эгадир.
Энг сўнгги илмий тадқиқотлар бўйича ҳозирги инсоният ягона генотипик 
асосга эга бўлиб, тахминан 150 минг йил олдин ягона эркак ва аёлнинг 
генотипларидан келиб чиққан(1).
Одамзот Аллоҳнинг Ердаги сир-асрорини биладиган халифасидир ва у 
Коинотдаги энг азиз ва мукаррам зотдир. Инсонларга Ер бутун гўзаллиги, 
бойликлари билан берилган. Ер юзидаги тартиб-мувозанат учун инсонлар 
масъулдирлар. Чексиз Коинотдаги ўзга сайёраларда ҳам шу вақтгача ҳаёт 
белгилари аниқланмаган ва Ердаги ҳаёт яратганнинг мўжизаси эканлигига 
шубҳа йўқдир. Ҳаёт, тирикликни асраш инсонларнинг муқаддас бурчларидир. 

---

8 
Ер инсонларга омонатга берилган ва ундаги ҳаёт шароитларини бор 
гўзаллиги, мукаммаллиги билан авлодлар учун сақлаб қолиш муқаддас 
вазифадир. 
Инсониятнинг ривожланиш тарихи табиий шароитларга мослашиш, янги 
ерларни очиш, табиий бойликларни топиш ва ўзлаштиришдан иборат бўлган. 
Тараққиётнинг дастлабки босқичида аҳоли сонининг ўсиши озиқ-овқат 
етишмаслиги, йиртқич ҳайвонлар, иқлим шароитлари каби омиллар таъсирида 
чекланган.
“Табиат-инсон-жамият» тизимининг эволюцион ривожланиши тарихида 
бешта ижтимоий-экологик босқични ажратиш мумкин.
1.
Узоқ вақт давомида инсонлар тайёр маҳсулотларни термачилаб ва ов 
билан кун кечирганлар. Инсонлар табиий шароит ва озиқ-овқатнинг 
мавжудлигига тўла қарам бўлган. 40 минг йил олдин ер юзида аҳоли сони 10 
млн. кишидан ортган. Кейинги 30 минг йил давомида меҳнат ва ов қуролларини 
такомиллаштириш, ҳайвонларни хонакилаштириш, айрим ўсимликларни 
етиштириш билан инсоният овқат таъминоти масаласини асосан ҳал қилган.
Бу даврда инсонларнинг атроф-муҳитга таъсири маҳаллий даражада бўлган. Бу