Х. Т. Турсунов, Т. У. Рахимова

«Ёки инсонлар ҳаводаги тутунни камайтирадилар, 
акс ҳолда тутун ер юзидаги инсонларни камайтиради». 
Атмосфера 
ҳавосининг 
ифлосланиши 
турли 
ижтимоий-иқтисодий 
оқбатларга олиб келади. Инсонлар соғлиғининг ёмонлашуви, бинолар, тарихий 
обидаларнинг емирилиши, ўcимлик ва ҳайвонларнинг нобуд бўлиши ва бошқа 
ҳодисалар катта иқтисодий зарар етказади.
Атмосфера ҳавоси ўз ўзини тозалаш хусусиятига эга. Лекин йирик саноат 
районлари, шаҳарларда атмосферанинг бу имконияти чекланган. Юқори 
даражадаги техноген ифлосланишни бартараф қилиш инсонларнинг ўзлари 
амалга оширишлари лозим бўлган вазифадир. 
Ҳаво ифлосланишининг олдини олиш ва камайтиришнинг турли йўллари 
мавжуд. Чанг, газ тозаловчи қурилмалар ўрнатиш, ишлаб чиқариш 
технологиясини ўзгартириш, айниқса кам чиқитли, чиқиндисиз технологияга 
ўтиш ушбу муаммони ҳал қилишнинг энг истиқболли йўлларидан ҳисобланади. 
Зарарли корхоналар шаҳар чеккасига чиқарилади, санитар-химоя зоналари 
ташкил қилинади. Зарарли таъсири даражасига кўра корхоналар беш синфга 
бўлинади. Биринчи синф корхоналари учун санитар-химоя зонасининг кенглиги 
1000 м, иккинчиси-500 м, учинчиси-300 м, тўртинчиси-100 м, ва бешинчиси-50 
м қилиб белгиланади ва кўкаламзорлаштирилади. Санитар-химоя зонасида 

---

60 
турар жойлар, мактаблар, спорт майдончаларининг бўлиши мумкин эмас.
Ҳозирги вақтда ҳавонинг ифлосланишида автотранспортнинг ҳиссаси ошиб 
бормоқда. Дунё бўйича 600 млн.дан ортиқ автомобил ҳар куни ҳавога юз 
минглаб тонна зарарли бирикмалар чиқаради. 
Автомобил тутунида 200 дан ортиқ зарарли бирикмалар, шу жумладан ўпка 
раки ва бошқа оғир касалликларни келтириб чиқарувчи бирикмалар 
(бенз(а)пирен, қўрғошин ва бошқалар) мавжуд. Транспорт ҳаракатини тартибга 
солиш, метро, электр транспортини ривожлантириш, ёқилғи сифатини яхшилаш, 
дизел ва сиқилган газдан фойдаланиш ва бошқа тадбирлар йирик шаҳарлар 
ҳавосининг ифлосланишини камайтиришда муҳим аҳамиятга эга. Экологик тоза 
транспорт воситаларини яратиш шу куннинг устувор вазифаларидан 
ҳисобланади.