H. T. Avezov, sh sh. Xudoyberdiyev

II. Anorganik adgezivlar. 1. Alyumosilikatlar (gellar). 

2. Sul’fatlar-kal’siy sulfat (gips), magniy sul’fat. 

3.  Karbonatlar-kal’siy  karbonat  (ohaktosh),  magniy  karbonat  (magnezit), 

kal’siy-magniyli karbonat (dolomit). 

4. Sementlar (portlandsement, roman-sement va boshqa sementlar). 

5. Fosfatlar. 

6. Eruvchi shisha. 

7. Silikal’sitlar. 

8. Ishlab chiqarish qoldiqlari (shlaklar, cho’yan qirindilari va hokazo). 

III.  Murakkab  adgezivlar.  1.  Organik  moddalar  bilan  mineral  moddalar 

asosida tayyorlangan adgezivlar. 

2.  Organik  moddalar  asosida  tayyorlangan  murakkab  adgezivlar  (sul’fat-

spirt). 

3.Anorganik moddalar asosida tayyorlangan murakkab adgezivlar. 

Moddalarni  briketlash  uchun  kukun  holatdagi  modda  berk  idishda  katta  bosim 

ostida  siqiladi.  Bosim  ta’sirida  zichlanish  sodir  bo’lib,  modda  briketga  aylanadi. 

Ko’mirni  briketlash  ishida  sirt-faol  moddalarning  roli  katta.  Ba’zan,  ko’mirni 

boyitish  uchun  yopishtiruvchi  modda  sifatida  ko’mirning  o’z  tarkibida  mavjud 

moddalardan foydalaniladi. Yaxshi nav ko’mirlarni briketlash uchun neft’ asosida 

tayyorlangan adgezivlar bilan bir qatorda sintetik polimerlar asosida tayyorlangan 

yopishtiruvchi 

materiallardan 

ham 

foydalanilmoqda. 

Misol 

tariqasida 

poliakrilamidning ko’mirga adsorblanish ta’sirini ko’rsatish mumkin. 

 

Poliakrilamid tarkibida qutbli atom guruhlari mavjud bo’lib, ular ko’mirning 

havoda  oksidlanishidan  hosil  bo’ladigan  aktiv  markazarda  adsorblanadi.  Bu 

jarayonda  suvning  roli  katta.  Suv  molekulalari  ham  ko’mirga  adsorblanishiga 

intiladi.  Shu  sababli  poliakrilamid  ko’mirga  darhol  emas,  balki  ma’lum  vaqt 

o’tgandan  keyin  adsorblanadi.  Birmuncha  vaqt  o’tgach,  poliakrilamidning  zanjiri 

---

 

21 

uzilib,  uning  ko’mirga  adsorblanishi  juda  tezlashib  ketadi.  Briketlarning  sifatini 

oshirish maqsadida sirt-faol moddalar qo’llash ancha unumli natijalar beradi.