Х. С. Асатуллаев, Б. О. Турсунов, М. А. Маманазаров к

6.5. Корхоналарда номоддий активларни ҳисобга олиш вазифалари 
Номоддий активлар тўғрисида умумий тушунча, уларни баҳолаш ва 
туркумларга 
ажратиш 
тартиби 
тўғрисида 
аввалги 
параграфларда 
маълумотлар тўлиқ баён қилинган эди. Демак, номоддий активлар хўжалик 
юритувчи субъект балансини ташкил этувчи активларнинг бир бўлаги 
сифатида акс эттирилар экан. Активлар нима деган савол тўғилиши табиий 
ҳол албатта. Бунга молияваий ҳисоботни тайёрлаш ва тақдим этиш учун 
концептуал асосида қуйидагича таъриф берилади: “Активлар-субъект 
назорат қиладиган, келгусида улардан даромад олиш мақсадида аввалги 
фаолият натижасида олинган иқтисодий ресурслардир”. 
Демак номоддий активлар ҳам субъектнинг узоқ муддатли активлари 
таркибига киритилиб, асосий воситалар каби дастлабки қийматида тан 
олингандан кейин, улардан фойдаланиш муддатлари давомида амортизация 
(эскириш) ҳисоблаб борилади.
Номоддий активларнинг бухгалтерия ҳисобини олиб бориш услубияти 
1994 йил 1-январидан кучга киритилган бухгалтерия ҳисоби ҳисобварақлар 
режаси, бухгалтерия ҳисоби тўғрисидаги Қонун ва бухгалтерия ҳисоби 
миллий стандартларига мувофиқ амалга оширилади. 
Бухгалтерия ҳисобининг янги ҳисобварақлар режасида номоддий 
активларни ҳисобга олишда 0410-0490 ҳисобварақлари назарда тутилган 
бўлиб, у шундай активларнинг мавжудлиги ва ҳаракати ҳақидаги 

---

155 
ахборотларни умумлаштиришга мўлжалланган. 0510-0590-“Номоддий 
активларнинг эскириши” ҳисоб варақларида эса эскиришнинг ҳар ойдаги 
суммалари ҳисоблаб ёзилади. 
Бухгалтерлар, мутахассислар ва олимлар олдига мухокамага қўйилган 
янги ҳисобварақлар режасида “Номоддий активлар (0400-счёт)” деб 
номланган ҳисобварақ шакли, таркиби, саналиши ва жойланиши тартиби 
бўйича амалдаги ҳисобварақлар режасидан фарқ қилади.24 Амал қилаётган 
счётлар режасида номоддий активлар ҳисобварағи икки хонали саналашга, 
субҳисобварақлари эса бир хонали саналашга, шунингдек янги 
ҳисобварақлар режасида номоддий активлар хўжалик юритувчи субъектнинг 
эҳтиёжларга мос равишда эгилувчиланликни таъминлайдиган тўрт хонали 
саналашга эгадир.