Х. М. Комилов, Ф. О. Пўлатова


-§. н- бутан ва н- бутиленларни дегидратациялашнинг физика-кимѐвий



Download 8,43 Mb.
Pdf ko'rish
bet139/188
Sana26.02.2022
Hajmi8,43 Mb.
#466882
1   ...   135   136   137   138   139   140   141   142   ...   188
Bog'liq
53c7ad00e7d47

13-§. н- бутан ва н- бутиленларни дегидратациялашнинг физика-кимѐвий 
характеристикаси 
1,3-бутадиен (дивинил) ишлаб чиқаришнинг кўп усулларидан кўпроқ 
тежамлилиги энг арзон хомашѐ — йулдош нефть гази ѐки нефть маҳсулотлари 
ишлатиладиган усулдир. Масалан, бутандан дивинил олиш учун сарфланадиган 
маблағ этил спиртдан дивинил олишга сарфланадиган маблаҳдан уч ҳисса кам. 
Бутан ва бутиленлар қиздирилганда (катализаторлар иштирокисиз) ажралиш 
реакциялари бориб, С-С боғ узилади, чунки боғнинг узилиш энергияси (272 
кж/моль) С-Н боғнинг узилиш энергияси (363 кж/моль) дан кичик. Пиролиз 
натижасида метан, этилен, пропилен, этан, пропан, смоласимон моддалар ва кокс 
ҳосил бўлади. Қандай реакциялар натижасида бундай маҳсулотлар ҳосил бўлади? 
Реакцияларнинг тегишли тенгламаларини ѐзинг. 
Бироқ селектив таъсир этувчи катализаторлар қўлланиб, реакцияларни 
дегидратловчи маҳсулотлар ҳосил бўлиш томонига йўналтириш имконияти бор. 


275 
н-бутаннинг дегидратланиши натижасида н-бутиленлар аралашмаси ҳосил 
бўлади: 
С
4
Н
10

С
4
Н
8
+ Н
2
– Q (1) 
Бутиленлар дегидратланганча ѐки изомерланиши натижасида қўшбоғнинг 
жойини ўзгартириб, бевосита дивинилга айланади: 
С
4
Н
8

СН
2
= СН - СН = СН
2
+ Н
2
- Q (2) 
Ҳарорат ортганда ва босим камайганда (1) ва (2) реакцияларнинг мувозанати 
дегидратланиш томонига силжийди. 
34-жадвал 
Атмосфера босимида н-бутан ва н-бутиленларнинг дегидратланиш 
даражасининг ҳароратга боғлиқлиги (ѐрдамчи реакцияларни ҳисобга 
олмаган ҳолда) 
 
Ҳарорат, 
0
С ларда 
Дегидратланиш даражаси 
н-бутаннинг 
н-бутиленларнинг 
400 
500 
600 
700 
2,9 
13,5 
40,6 
75,2 

15,1 
39,6 
70,2 
Алюминий оксид устига чўккан хром (III)-оксид Сг
2
О
3
бутаннинг 
дегидратланишида катализатор ролини ўйнайди. Катализатор калий оксид билан 
промоторланганда селекгивлиги ва стабилиги ортади. У процесс давомида қаттиқ 
чўкиндилар билан қопланиб қолишига қарамасдан бир хил ва ундан ортиқ 
муддатгача пухта ишлайди. Унинг сиртидаги қаттиқ чиқиндини вақт-вақти билан 
куйдириб туриш керак бўлади. Бутиленларни дегидратлаш катализатори 
таркибида 90% га яқин темир (III)-оксид, озроқ хром (III)-оксид Сr
2
О
3
ва калий 
оксид К
2
О бўлади. Шундай қилиб иккала реакция қайтар (мувозанат ноқулай 
шароитда бўлади), эндотермик, газларнинг ҳажми ортиш билан боради, мураккаб, 
гетероген-каталитик реакция, катализаторлар сиртида қаттиқ маҳсулотлар ҳосил 
бўлиши билан боради. 

Download 8,43 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   135   136   137   138   139   140   141   142   ...   188




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish